De corona-pandemie heeft scholen voor grote problemen gesteld. Het normale contact tussen docent en leerling kwam in de knel door online en hybride onderwijs en dat maakte het veel moeilijker om de ontwikkeling van leerlingen te volgen. De behoefte hiernaar is groot. Maar hoe? Door deze vraag wordt nog beter zichtbaar dat veel docenten al langer met dit onderwerp bezig zijn. Een ontwikkeling naar formatief handelen is gaande. In deze podcast gaan we hierover in gesprek met Gerdineke van Silfhout, Vakexpert Taal in het VO (tweede fase) bij het SLO, en met Leren verbeteren-adviseur Jonneke Adolfsen.
Evalueren voor ontwikkeling
Toetsing is al langere tijd onderwerp van discussie. Hoe zorg je dat toetsing dienstbaar is aan de ontwikkeling van de leerling (diagnostische, didactische en pedagogische functie van toetsing) en niet alleen de cijferlijsten van de docenten vult (determinerende functie van toetsing)? Hoe zorg je vanuit de evaluatie voor goede feedback, die de leerling helpt vast te stellen waar hij staat en wat zijn volgende stap is?
Steeds meer ontwikkelt de school een eigen visie en ambities. Het toets- en evaluatiebeleid van de school sluit daarbij idealiter aan. De inspectie houdt toezicht op de basiskwaliteit en op de kwaliteit van de uitwerking van de eigen visie en ambities. Daarbij kijkt de inspectie ook naar het toetsbeleid.
Corona heeft een versnelling gebracht in digitaal leren en afstandsleren. Daarbinnen is de functie van feedback en toetsing opnieuw onderwerp van gesprek geworden. Veel scholen zijn in het voorjaar van 2020 meer formatief gaan handelen en stuitten daarbij regelmatig op handelingsverlegenheid. Tegelijk willen scholen die hierin een geslaagd proces doorlopen, niet meer terug naar het oude.
Formatief toetsen of evalueren op zichzelf is een beschrijving die de lading niet dekt. In feite gaat het om formatief handelen, wat een didactische keuze is. Het gaat om het geheel van het onderwijsleerproces, van instructie, feedback en evaluatie, en we spreken dus liever van formatief handelen.
Formatief handelen: “Zo lang er geleerd wordt, geef ik geen cijfers”
We bespreken in de podcast wat formatief handelen eigenlijk is. Om de ontwikkeling van de leerling te volgen, willen we op veel momenten – eigenlijk steeds – weten waar hij staat. Daarom bestaat het onderwijs uit regelmatig testen, met de bedoeling om vast te stellen hoe ver de leerling is, onderweg naar zijn doelen, en wat zijn volgende leerstap zal zijn. Zo lang hij aan het leren is, hebben we geen cijfers nodig; de voortgangsinformatie zegt genoeg. De tests dienen dus om van te leren. Als een leerling aangeeft dat hij bij het doel is aangekomen, kunnen we natuurlijk best een toets geven om dit vast te leggen in een cijfer: dit kan ons helpen bij te nemen beslissingen. Formatief handelen betekent dus niet dat je nooit meer cijfers geeft.
Hoe krijg je zo’n ontwikkeling in de school?
Hier geldt het principe van het parallelle proces. We nemen ons voor een ontwikkeling in gang te zetten, stellen vast hoe we dat gaan doen als team. We moeten het leren, want het is nieuw voor ons. Op gezette tijden staan we stil bij de vraag of we nog op koers zijn en wat er bijgestuurd moet worden als dat niet het geval is. Zo leren we stap voor stap, net als de lerende leerling. Daar moeten we de tijd voor nemen. De schoolleiding is hierin cruciaal: onderwijskundig leiderschap en facilitering in middelen en tijd (collegiale consultatie, intervisie, …).
Aan het woord in deze podcast
Jonneke Adolfson (LinkedIn)
Als adviseur voor Leren verbeteren komt Jonneke op veel scholen die op dit moment bezig zijn met de functies van toetsing in de onderwijspraktijk.
Gerdineke van Silfhout (LinkedIn)
Gerdinke is Vakexpert Taal in het VO (tweede fase) bij de SLO. Haar drijfveer is om bruggen te bouwen tussen praktijk en wetenschap. Ze houdt zich bezig met hoe we leerlingen op het gebied van taal het beste kunnen voorbereiden op de toekomst.
Jörgen van Remoortere (LinkedIn)
Als docent wiskunde bij het Alkwin Kollege en zelfstandig adviseur deelt Jörgen graag zijn kennis en gedachten over formatief evalueren.
Erna Oosterbroek-Hoven (LinkedIn)
Als docenttrainer en scholingscoördinator begeleidt Erna docenten van het Greijdanus College in verschillende innovatietrajecten en onderwijsvernieuwingen. Toetsing is daarin een veelbesproken onderwerp.
Willemien van Tiel (LinkedIn)
Willemien is docent Engels op het Utrechts Stedelijk Gymnasium. Als docent heeft Willemien veel ervaring met formatief toetsen.
Verder lezen
Op basis van het gedachtegoed van Dylan Wiliam heeft Toetsrevolutie veel materiaal ontwikkeld rond formatief handelen: boeken, artikelen, praktijkvoorbeelden, webinars, workshops enzovoort.
Leuk, interessant en informatief om te volgen is de Facebookpagina Actief leren zonder cijfers. Docenten en andere deskundigen delen daar voorbeelden, werkvormen, literatuur.
SLO geeft mooie informatie over effectieve feedback en presenteert links naar interessante literatuur, praktijkvoorbeelden en instrumenten.
Onderwijs maak je samen laat zien hoe je bij afstandsonderwijs motiverend onderwijs kunt verzorgen en kunt werken aan effectieve feedback.
Meer over deze podcast
Eerder publiceerden we een sneakpreview over deze aflevering. U leest hem hier.
Colofon
Redactie: Jonneke Adolfsen
Presentatie: Ron Benjamins
Techniek: Ludo de Boo
Abonneren
Om niks te missen kunt u zich abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen:
