Wanneer je écht goed onderwijs wilt geven, moet je weten voor wie je het doet. In deze podcast verkennen we de fundamentele vraag: hoe krijg je leerlingen écht in beeld?
Scholen doen veel om zicht te krijgen op de leerprestaties en het leerproces van hun leerlingen. Maar hoe zorg je ervoor dat je verder kijkt dan leerresultaten en leerbehoeften? Dat je leerlingen niet alleen benadert als leerling, maar ziet als een jongvolwassene, met een eigen leefwereld en eigen talenten? En hoe draagt dat bredere perspectief bij aan de kwaliteit van het onderwijs?
Te gast zijn Tijmen Bolk, adviseur bij Leren verbeteren, en Philip Schemmekes, oprichter van jongerenorganisatie Triple Threat. Zij delen inzichten en voorbeelden over het écht zien van jongeren.
Hoe breng je leerlingen in beeld?
Leerlingen en hun onderwijsbehoefte in beeld brengen is een belangrijke bezigheid van scholen. Ook in het inspectiekader is het afstemmen van onderwijs op de leerlingpopulatie een centraal element bij verschillende kwaliteitsstandaarden. Wat doen scholen om leerlingen goed in beeld te krijgen? Vanuit onderwijskundig perspectief gaat het vaak over het filteren van brugklassers, het volgen van leergedrag en het analyseren van resultaten. Dat vraagt om een combinatie van data, observatie en het voeren van gesprekken op leerling-, klas-, team- en schoolniveau. Daarnaast is de samenwerking tussen school, ouders en leerling belangrijk. Deze driehoek helpt om de leerling beter te leren kennen en af te stemmen wat je van elkaar kunt verwachten.
Jongeren en hun belevingswereld
Leerlingen nemen hun leefwereld mee de school in. Die beïnvloedt hun gedrag, leerhouding en betrokkenheid. In de podcast maken we onderscheid tussen jongerencultuur (waar je niet aan kunt ontkomen en waar je op kunt aansluiten) en straatcultuur (die je als school bewust buiten wilt houden). Aansluiten bij de jongerencultuur vraagt om een brede, bijna antropologische blik: waar komen leerlingen vandaan, wat drijft hen en wat houdt hen bezig? Als je de jongerencultuur en belevingswereld van leerlingen begrijpt, kun je daarop inspelen en dit gebruiken om een groep in beweging te krijgen. Als school mag je normatief zijn, maar normen kun je alleen overbrengen als je eerst verbinding maakt met de belevingswereld van jongeren.
Werken vanuit verbinding
Echte verbinding gaat over de leerling zien en erkennen. Het gaat over aansluiten bij de taal, cultuur en energie van jongeren. Dit begint al bij het groeten van leerlingen en peilen hoe zij de klas binnenkomen. Pas als die verbinding er is, kun je richting geven aan leergedrag. Philip vertelt hoe jongerenorganisatie Triple Threat jongeren ondersteunt bij het vinden van hun talenten en hun plek in de samenleving. Zijn sleutel: rolmodellen en aansluiten bij de jongerencultuur. Door te focussen op talenten in plaats van probleemgedrag, motiveert Triple Threat jongeren om te leren en ontwikkelen.
Samen werken aan ontwikkeling
Leerlingen betrekken bij hun eigen ontwikkeling is essentieel. Het gaat niet alleen om op de juiste manier over hen te praten, maar vooral over mét hen praten over ervaringen en wat zij nodig hebben. Dit kan bijvoorbeeld door samen te reflecteren op hun talenten en gedrag. Probleemgedrag is volgens Philip vaak een overdrive van een talent. Talenten benoemen en verkennen hoe een leerling deze op een positieve manier kan inzetten in de klas, kan een krachtige interventie zijn. Een ander voorbeeld is het omgekeerde mentorgesprek. In plaats van de mentor die vertelt hoe het gaat, krijgt de leerling de vraag: ‘wat moet ik van jou weten om een goede mentor voor je te kunnen zijn?’ Dit geeft de mentor zicht op de leerling en creëert ook inzicht en motivatie bij de leerling zelf.
Tips van de studiogasten
- Philip Schemmekes: ‘Begin met groeten.’ Philip benadrukt hoe belangrijk het is dat leerlingen zich gezien en erkend voelen, al vanaf het eerste contactmoment. Volgens hem begint verbinding met iets ogenschijnlijk eenvoudigs als elke leerling persoonlijk groeten bij binnenkomst. Dit geeft je direct informatie over de leerling en helpt je om de groepsdynamiek aan te voelen.
- Tijmen Bolk: ‘Maak het af: evalueer wat je doet.’ Tijmen wijst op het belang van terugkijken op inspanningen van scholen om leerlingen te ondersteunen, zoals extra lessen of interventies. Vaak worden deze niet geëvalueerd, terwijl juist evaluatie nodig is om te bepalen of iets werkt. En als je leerlingen hierbij ook betrekt, wordt een evaluatie echt krachtig.
Aan het woord in deze podcast
Tijmen Bolk (studiogast)
Tijmen is adviseur bij Leren verbeteren.
Philip Schemmekes (studiogast)
Philip is oprichter van Triple Threat.
Kolette Raateland (geluidsfragment)
Kolette is afdelingsleider onderbouw havo/vwo op het Coenecoop College in Waddinxveen.
Marcus Froijen & Ayami Fukunari (geluidsfragment)
Marcus en Ayami zijn leerlingenvertegenwoordigers via LAKS.
Verder lezen en luisteren
- Triple Threat: Jongerenorganisatie van Philip Schemmekes in Haarlem, waar talent, community en zelfvertrouwen centraal staan.
- RTTI (SLO): Een praktisch toetsmodel dat helpt bij inzicht in cognitieve leerprocessen.
- Handreiking Rijke Gesprekken (SLO): Een fijne gids voor het voeren van betekenisvolle leerlinggesprekken.
- Curriculumspiegel (SLO): Geeft handvatten om kritisch te kijken naar de samenhang in het curriculum en het pedagogisch klimaat op school.
- ‘Niet voor de winst’ van Martha Nussbaum: Dit boek laat zien waarom onderwijs meer moet zijn dan voorbereiding op de arbeidsmarkt. Het is een tijdloos boek over het belang van kritisch denken, empathie en brede vorming in een democratische samenleving.
Colofon
Redactie: Lotte Rakers, Asri Prasadani en Anouk Hendriks
Presentatie: Ron Benjamins
Productie: Ludo de Boo
Abonneren
Om niks te missen kun je je abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen:
