In de zesde podcast van Leren Verbeteren zoomen we in op zicht op ontwikkeling en begeleiding en op de rol die leerlingbesprekingen hierbij spelen.
Het herziene onderzoekskader, het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) en de weg naar inclusiever onderwijs maakt het zicht hebben op ontwikkeling tot een steeds groter thema. Maar hoe volg je de ontwikkeling van leerlingen? En hoe organiseer je vervolgens de begeleiding die nodig is? Wat kan je als teamleider doen om dit aspect van onderwijskwaliteit goed te organiseren en hoe gebruik je leerlingbesprekingen om zicht op de leerling te versterken? En waar moet je dan op letten?
We bespreken deze vragen met Leren Verbeteren-adviseur Math van Loo en promovendus en docent Nederlands Janneke Sleenhof. We horen hoe teamleider Egbert-jan Jonker het ‘beeld’ van de leerling centraal zet in de leerlingbesprekingen op het Roelof van Echten College. Daarnaast beschrijft teamleider Laura van Dasselaar hoe zij op RSG Magister Alvinus ervoor zorgt dat leerlingbesprekingen een standaard element in de week zijn en data bijdraagt aan het gesprek dat over leerlingen wordt gevoerd.
De belangrijkste aandachtspunten bij het zicht houden op de ontwikkeling en begeleiding van leerlingen:
- In de zomer van 2021 is het onderzoekskader van de inspectie herzien. Eén van de grotere wijzigingen is de aanvulling op zicht op ontwikkeling (OP2) naar zicht op ontwikkeling en begeleiding. Dit betekent dat het belangrijk is dat je als school niet alleen zicht hebt op de ontwikkeling van een leerling, maar ook op de begeleiding die nodig is om leerlingen goed te kunnen ondersteunen.
- Dit betekent dat het ook noodzakelijk is dat je als school een plan hebt wanneer leerlingen aanvullende begeleiding nodig hebben. Het gaat erom dat je moet kunnen aangeven hoe in lessen zichtbaar is dat een docent didactisch en pedagogisch werkt met actuele, betrouwbare informatie over elke leerling apart in de klas. Het monitoren, checken en vervolgens aanpassen van de begeleiding (een pdca-cyclus) is hierin een element waar nog nadrukkelijker naar wordt gekeken.
- Het verzamelen van data over de ontwikkeling van een leerling wordt daarom steeds belangrijker. Van elke leerling moet er betrouwbare informatie aanwezig zijn. Maar cijfers zeggen ook niet alles, het gesprek voeren en het duiden van de cijfers is cruciaal. Het koppelen van het ‘beeld’ van een leerling aan de cijfers maakt het zicht hebben op de ontwikkeling een geheel.
- Deze ontwikkelingen vragen veel van docenten en met name van mentoren. Zij zijn het die ontwikkelingen bij leerlingen kunnen signaleren en zien waar leerlingen tegenaan lopen. Wanneer zij veranderingen in gedrag of prestaties zien, dienen zij deze signalen te delen met de mentor. De mentor kan als sleutelfiguur deze signalen bundelen en hierop acteren wanneer dit nodig is.
- Niet alles wat door docenten wordt gesignaleerd kan begeleid worden door de docent of mentor. Korte lijntjes met de zorgcoördinator zijn van belang: het op tijd inschakelen van hun expertise en lijntjes uitzetten voor de juiste begeleiding van de leerling.
Tips voor de invulling van leerlingbesprekingen voor teamleiders
- Voorafgaand aan de leerlingbespreking is het goed om helder met het team te definiëren: Wat is onze visie op leerlingbesprekingen? Wat vinden wij van doubleren? Hoe kijken wij naar overgaan? En wat vinden wij belangrijk om mee te nemen als we het hebben over de ontwikkeling van leerlingen? Een heldere visie maakt het gesprek over de ontwikkeling van leerlingen efficiënter en sterker.
- Janneke Sleenhof geeft vier tips voor het inrichten van efficiënte leerlingbesprekingen:
- Hanteer een stappenplan voor de vergadering: zorg voor een gestructureerd verloop van de vergadering, wat leidt tot een besluit of een plan voor desbetreffende leerlingen.
- Zorg dat de mentor altijd een voorstel of vraag heeft over de te bespreken leerling: mijn voorstel is om… , want… of ik twijfel over .., want …
- Als teamleider kan je de rol pakken van objectieve gespreksleider die zorgt dat alle argumenten gewogen meegenomen worden. Wat is de context van de leerling? Welke resultaten zien we en wat kan de aanleiding daarvoor zijn geweest?
- Het is belangrijk om altijd na te denken over het toekomstbeeld van de leerling: Wat zijn de consequenties van beslissingen voor de toekomst van de leerling? Kan de leerling op deze manier het eindexamen halen? Zo formuleer je een duidelijk toekomstperspectief binnen het team.
- Als teamleider stuur je op de verbinding tussen wat besproken is, het plan dat is voorgesteld en vervolgens het evalueren van dit plan. Naast de mentor heeft de teamleider hierin een belangrijke rol om zicht te houden op de kwaliteit van de lessen en de begeleiding die wordt geboden.
Aan het woord in deze podcast
Math van Loo (LinkedIn)
Math is al vele jaren actief als adviseur van Leren verbeteren. Daarnaast is hij directeur van zijn bedrijf E-Loo, dat ook de Digitale Observatie Tool (de DOT) heeft ontwikkeld. Onder de vlag van de Stichting OOK doet hij samen met verschillende universiteiten Onderzoek naar Onderwijskwaliteit.
Janneke Sleenhof (LinkedIn)
Janneke is promovendus op het thema overgangsvergaderingen en docent Nederlands op het Sint-Joriscollege in Eindhoven. Uit frustratie over hoe de overgangsbesprekingen waren ingericht, besloot ze onderzoek te gaan doen naar hoe deze besprekingen beter vormgegeven kunnen worden.
Egbert-jan Jonker (LinkedIn)
Egbert-jan is afdelingsleider bovenbouw vwo en docent wiskunde op het Roelof van Echten College in Hoogeveen. Hij is bezig aan het tiende schooljaar op deze school en vervult sinds anderhalf jaar het afdelingsleiderschap met veel plezier.
Laura van Dasselaar (LinkedIn)
Laura is teamleider vmbo-basis en kader op het RSG Magister Alvinus in Sneek en bestuurslid van het Schoolleidersregister VO. Kwaliteit en ontwikkeling staan bij haar hoog in het vaandel. Samen met Leren verbeteren hebben Laura en haar team een kwaliteitsslag gemaakt.
Verder lezen
In augustus 2021 is het herziene onderzoekskader van de Inspectie van het Onderwijs gepubliceerd. In dit onderzoekskader is OP2 (Zicht op ontwikkeling) aangevuld met ‘zicht op ontwikkeling én begeleiding’.
Janneke Sleenhof heeft tijdens haar promotietraject twee wetenschappelijke artikelen gepubliceerd, gefocust op de overgangsbesprekingen. Deze zijn hier en hier te lezen.
De Radboud Universiteit (2020) voerde, met medewerking van o.a. Math van Loo en in opdracht van de VO-raad, een onderzoek uit naar motivatie en ervaringen van 20.000 leerlingen in het voortgezet onderwijs. De resultaten leest u in het rapport Leren in Coronatijd.
Leren verbeteren (2020) schreef een whitepaper over kwaliteitszorg in coronatijd. Wat gebeurt er en wat zijn handige tips voor kwaliteitszorgmedewerkers, schoolleiding en bestuurders als het gaat om OP2 en OP3? Lees het in de whitepaper Kwaliteitszorg in Coronatijd.
Colofon
Redactie: Anouk Hendriks
Presentatie: Ron Benjamins
Techniek: Ludo de Boo
Abonneren
Om niks te missen kunt u zich abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen:
