Werken aan verbetering op VMBO Maastricht: “Bewaar de rust”

7 apr

VMBO Maastricht is weer op de goede weg. De inspectie heeft het verscherpte toezicht op bestuur LVO beëindigd. Ook voor de school is de situatie veranderd: deze is niet meer zeer zwak, maar nu onvoldoende, wat betekent dat er heel wat verbeterd is. Welke stappen heeft de school gezet? En, niet onbelangrijk in een tijd van verregaande coronamaatregelen: welke ervaringen kunnen de betrokkenen delen over omgaan met crisissituaties?

Op 31 januari gaven Antoine Derksen en John Hausmans namens VMBO Maastricht een workshop op de bijeenkomst van Leren verbeteren in Utrecht. Zij deden dat samen met Jonneke Adolfsen en Dorien Sluijter, adviseurs van Leren verbeteren.

Het onderwerp van de goed bezochte workshop was ‘Werken aan verbetering bij OP2 (zicht op ontwikkeling en begeleiding) en OP3 (didactisch handelen)’. Derksen en Hausmans vertelden hoe er sinds de zomer van 2018 is gewerkt aan verbetering van de onderwijskundige processen en de kwaliteitszorg. Bezoekers werden bijgepraat over vakwerkplannen, mentoraat, monitoring via lesobservaties en de koppeling met kwaliteitszorg.

Driehoekgesprek

Antoine Derksen was gedurende het hele schooljaar 2018-2019 betrokken bij het verbetertraject van VMBO Maastricht. Terugkijkend vindt hij het instellen van het pedagogisch-didactisch overleg op de school van doorslaggevend belang voor de verbetering van OP2. “Het bijna wekelijkse gesprek in de driehoek teamleider, mentor en zorgcoördinator gaf heel snel een gedetailleerd beeld van hoe een leerling ervoor staat, zowel qua onderwijsresultaten als sociaal-emotioneel. Dat heeft geholpen om beter zicht te krijgen op ontwikkeling en begeleiding. Iedereen was betrokken en we kregen grip, door de gehele organisatie. Het gaf ook rust, omdat je bijvoorbeeld snel wist of een afspraak had plaatsgevonden, zoals een gesprek met ouders.”

Gedeelde beelden

De school maakte daarnaast ook concrete afspraken over wat wel en niet in het leerlingvolgsysteem wordt genoteerd. “Door het gesprek daarover te hebben, krijg je gedeelde beelden. In de periode voor het examendebacle was de diversiteit van de notities in het systeem erg groot. Dat kwam ook omdat VMBO Maastricht ontstaan is uit een samenvoeging van drie scholen, ieder met een verschillende cultuur en werkwijze. We zijn er onvoldoende in geslaagd om naar één werkwijze en één cultuur toe te groeien. Mensen grepen daardoor te vaak terug op afspraken uit het verleden”, aldus Derksen.

Dwarsverbanden

Belangrijk voor de verbeteringen was verder dat de organisatiestructuur op VMBO Maastricht werd gewijzigd. Derksen: “In eerste instantie zijn we in augustus en september 2018 verder gegaan met de bestaande structuur, maar gaandeweg kwamen we erachter dat we een andere benadering moesten kiezen. In januari 2019 is het MT verbreed, waarbij meer medewerkers uit de school een duidelijke portefeuille kregen. Het werd zo makkelijker om dwarsverbanden te leggen tussen verbeteropdrachten. Daardoor hebben we naast het verbeteren van OP2 bijvoorbeeld hard kunnen werken aan verbetering van de veiligheid (SK1).”

Volhouden

Wat is het lastigst gebleken in het verbetertraject van de afgelopen anderhalf jaar? “Onderwijsresultaten worden over langere tijd gemeten. Het duurde een tijd voordat we het dieptepunt door waren en de weg naar boven zichtbaar werd, bijvoorbeeld in Vensters”, vertelt Derksen. “Ik vond het moeilijk dat ik vaak moest uitleggen dat je een driejarig gemiddelde niet van de ene op de andere dag kunt verbeteren. Dat vergt een lange adem. Je moet erin blijven geloven dat op termijn de resultaten zullen verbeteren, terwijl je zelf het liefst zou zien dat die indicatoren meteen van rood naar donkergroen gaan.”

John Hausmans, regiodirecteur van LVO in Maastricht, voegt toe: “Het is lastig om de verbeteringen die je in gang hebt gezet, ook vol te houden. Bijvoorbeeld als er een nieuwe directeur komt. Dat is een continue spanning. VMBO Maastricht heeft bijvoorbeeld afgelopen januari nieuwe gedragsregels ingesteld voor leerlingen. Nieuwe leerlingen vonden dat prima, maar leerlingen die al een paar jaar in een bepaalde cultuur gedijden, vonden dat aanzienlijk moeilijker. Dan moet je dus stevig handhaven.”

Crisisgevoel

Tijdens de workshop blikte Derksen kort terug op de heftige tijd die hij en de school beleefden in de zomer van 2018. Het crisisgevoel van toen is inmiddels weg, vertelt hij, maar de coronacrisis heeft wel het gevoel van stress weer teruggebracht: “Je komt weer in een continue staat van paraatheid. Bent heel alert op nieuwe maatregelen, notities en regelingen.” Hausmans: “In onze regio moet ik directeuren nu soms zelfs afremmen. Die schieten ook nu met het organiseren van afstandsonderwijs meteen in de oplossingen, maar die paar dagen maken echt niet uit. Bewaar liever even de rust met elkaar.”

Derksen: “Precies, neem even de tijd. Je voelt als schoolleider een drang om een koers uit te zetten en te gáán, maar die druk kan je ook gek maken. Komt er een persconferentie, ga daar dan niet op vooruitlopen, maar kijk eerst wat de nieuwe context is. Het komt in de onderwijsloopbaan van een leerling echt niet aan op drie of vier dagen. Veel leerlingen, met name vmbo’ers, zijn meer gebaat bij duidelijkheid dan bij snelheid. Anders stapel je verandering op verandering. Bovendien kan een enorme dynamiek in heel korte tijd in combinatie met onzekerheid een onderwijsorganisatie kwetsbaar maken.”

Eindexamen

Wat vinden Derksen en Hausmans ervan dat de centrale eindexamens dit jaar komen te vervallen? Derksen: “De genomen maatregelen zijn denk ik een juiste keuze, hoe moeilijk ze ook zijn. Het eindexamen vereist een goede voorbereiding, zowel de schoolexamens als de centrale examens. Dat heeft alles wat er is gebeurd op VMBO Maastricht destijds wel bevestigd.”

Hausmans is ervan overtuigd dat de crisis bij VMBO Maastricht de expertise over het in de schoolexamens afdekken van de eindtermen heeft doen toenemen: “Veel scholen in Nederland zijn sindsdien goed doordrongen van het belang van het schoolexamen. Gelukkig, want daar moet nu een diplomabeslissing op gebaseerd worden.”

Ondersteuning

Zowel Derksen als Hausmans hebben de ondersteuning van Leren verbeteren als heel positief ervaren. Hausmans: “Het is waardevol als externen meekijken, zeker als het mensen zijn die vaker met dit soort bijltjes gehakt hebben. Ondersteuning kan echter alleen maar effectief en efficiënt zijn als je eerst zelf orde op zaken stelt.” Derksen vult aan: “Je moet eerst zelf de hulpvraag goed kunnen stellen. Als je middenin de crisis zit, heb je de tijd en energie niet om te kijken wat je nodig hebt. De timing was dus ook goed; Jonneke en Dorien van Leren verbeteren kwamen een maand nadat de crisis uitbrak.”

Het was voor Derksen niet gemakkelijk om de hulp te aanvaarden. “We wilden als MT alles doen wat we konden en moesten ons echt overgeven aan de hulp.” Al snel ging dat echter goed: “Jonneke en Dorien hebben niet de problemen voor ons opgelost; ze hebben ons geleerd hoe we zelf onze problemen te lijf moesten gaan. Dat zorgt ervoor dat je ook na de periode van hulp vanuit Leren verbeteren als school sterker staat en vooruit kunt.” Zodra het weer kan, volgt nog een traject met kwaliteitszorgmedewerkers van LVO-scholen en Leren verbeteren.

Didactiek

Inmiddels is VMBO Maastricht van inspectieoordeel ‘zeer zwak’ naar ‘onvoldoende’ gegaan. “De eerste hobbel is dus genomen”, vertelt Hausmans. “De sfeer op VMBO Maastricht is enorm verbeterd. Mensen krijgen er weer vertrouwen in dat het goed komt. En het aantal aanmeldingen gaat ook weer omhoog.”

“Ik denk dat de school op de goede weg is”, zegt Derksen. “Gelukkig, want ik ben een groot voorvechter van beroepsonderwijs. Nu er beter zicht is op ontwikkeling en begeleiding van jongeren op VMBO Maastricht kunnen we ze beter begrijpen en helpen. Maar ook de verbetering van didactisch handelen, waar we tijdens de workshop ook over spraken, is cruciaal. Het is van groot belang dat vmbo-leerlingen les krijgen van specialisten, zeker leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg. Docenten moeten niet alleen hart hebben voor de leerlingen, maar ook thuis zijn in de specifieke didactische behoeften van vmbo-leerlingen. Vooral de zwakke leerlingen hebben behoefte aan iemand die ze aan de hand meeneemt. In de huidige crisis ligt daar dan ook mijn grootste zorg.”

Tekst: Cindy Curré