Onderwijsprocessen
Naast de resultaten beoordeelt de Onderwijsinspectie ook het onderwijsproces op scholen in het voortgezet onderwijs. Het gaat hierbij zowel om het primaire als om het secundaire onderwijsproces.
Primair onderwijsproces
Het primaire onderwijsproces betreft alle activiteiten die samenhangen met het onderwijsleerproces, oftewel het door middel van onderwijs in gang gezette leerproces bij de leerling. Een docent streeft er naar met een groep leerlingen bepaalde doelstellingen te bereiken, door de leerstof optimaal aan te bieden en hen te begeleiden om deze doelstellingen te behalen. De interactie tussen leerlingen en hun leeromgeving speelt hier een rol bij. Leerlingen reageren namelijk op hun leeromgeving, bijvoorbeeld op leerstof en leerdoel, docent en onderwijsstijl, medeleerlingen en klassenklimaat, en deze reactie kan van invloed zijn op het leerresultaat.
Secundair onderwijsproces
In het secundaire onderwijsproces gaat het om de (rand)voorwaarden voor een effectief leerproces en goede leerresultaten: beleid, beheer en bestuur. Hieronder vallen niet alleen planning, coördinatie en administratie maar ook zaken als begeleiding en scholing van (nieuwe) docenten, onderhoud en beheer van gebouw, leermiddelen en studiematerialen, contacten met ouders, het ontwikkelen en in stand houden van het kwaliteitszorgsysteem en (extra) begeleiding van en zorg voor leerlingen.
(On)voldoende kwaliteit onderwijsproces
| Eindoordeel waardering school | Norm |
| Goed | Alle standaarden zijn minimaal voldoende, de standaard Kwaliteitscultuur is goed, ten minste twee standaarden uit het gebied Onderwijsproces en/of Schoolklimaat zijn goed én alle onderzochte overige wettelijke vereisten worden nageleefd. |
| Voldoende (=basiskwaliteit) | Leerresultaten, Zicht op ontwikkeling en begeleiding, Didactisch handelen en Veiligheid zijn voldoende en niet meer dan één standaard in het gebied Onderwijsproces is onvoldoende. |
| Onvoldoende | Leerresultaten of Zicht op ontwikkeling en begeleiding of Didactisch handelen of Veiligheid is onvoldoende, óf twee andere standaarden in het gebied Onderwijsproces zijn onvoldoende. |
| Zeer zwak | Leerresultaten is onvoldoende, én Zicht op ontwikkeling en begeleiding óf Didactisch handelen óf Veiligheid is onvoldoende. |
Als de kwaliteit van een afdeling onvoldoende is, krijgt deze het predicaat onvoldoende en wordt door de inspectie onder verscherpt toezicht gesteld. Dit kan ook als de resultaten onvoldoende zijn. Wanneer het proces én de resultaten onvoldoende zijn, wordt de afdeling zeer zwak.
Wilt u meer weten over het waarderingskader, het toezicht en de werkwijze van de Onderwijsinspectie? Onder het thema Inspectie vindt u meer informatie.
Leren verbeteren is hét expertisecentrum voor VO-scholen die hun onderwijskwaliteit willen of moeten verbeteren. Op het gebied van organisatie bieden wij u het volgende aan.
Ondersteuningsinstrumenten
Verbeteren in zes stappen
Doorloop online de zes stappen om de kwaliteit te verbeteren.
Schrijf een verbeterplan
Tips en voorbeelden uit bestaande verbeterplannen.
Hoofdstuk 1. van het verbeterplan
Hoofdstuk 2. van het verbeterplan
Hoofdstuk 3. van het verbeterplan
Hoofdstuk 4. van het verbeterplan
Hoofdstuk 5. van het verbeterplan
Ondersteuningsmogelijkheden
Leren verbeteren biedt getrapte ondersteuning aan scholen die hun onderwijskwaliteit willen of moeten verbeteren. Uitgangspunt is de positie en vraag van de school: Afhankelijk van de situatie krijgt iedere school ondersteuning op maat, variërend van gratis materiaal tot één of meerdere dagen advies of begeleiding van een expert. Hier vindt u meer informatie over het aanbod, voorwaarden en kosten van ondersteuning door Leren verbeteren.
Aanvullende mogelijkheden
Schoolinformatiesysteem en digitaal leerplatform
Er zijn diverse programma’s en systemen die behulpzaam kunnen zijn bij het organiseren, analyseren en monitoren van leerprocessen en leerresultaten. Voorbeelden zijn: Magister en SOM – MMP/Qlikview en CumLaude – It’sLearning en Moodle.
Brochures
Duurzame onderwijsontwikkeling | Een continu proces naar steeds beter onderwijs
Hoe realiseer je duurzame onderwijsontwikkeling in de school of binnen een afdeling? In deze nieuwe brochure vinden schoolleiders en bestuurders daarvoor effectieve adviezen. De brochure is gebaseerd op een onderzoek dat Leren verbeteren in 2021 uitvoerde in opdracht van het ministerie van OCW. Het doel van het onderzoek was om zicht krijgen op wat er nodig is in het leerproces van scholen om het basisniveau van kwaliteit duurzaam te overtreffen en duurzame onderwijsontwikkeling te realiseren.
Opbrengstgericht werken
Deze geheel vernieuwde brochure bestaat uit twee onderdelen. Allereerst wordt het opbrengstgericht werken (OGW) verder uitgewerkt: waar ligt de kracht van OGW als het gaat om het creëren van een lerende cultuur? Dit onderdeel is bedoeld om iedereen in de school uit te dagen om samen het gesprek over leren en opbrengstgericht werken te voeren. Het tweede onderdeel is de Toolkit OGW: een set concrete instrumenten die reeds met succes in de praktijk worden gebruikt. Door de inzet van deze instrumenten krijgt OGW een vaste plek in de kwaliteitszorg van de school.
De ingrediënten voor effectieve verbeterplannen
Deze geheel vernieuwde brochure beschrijft vijf concrete succesfactoren voor het maken van een verbeterplan. Hiermee kunnen schoolleiders en bestuurders eenvoudig zelf een verbeterplan opstellen. De uitgave bevat veel do’s en don’ts en voorbeeldteksten uit goede verbeterplannen. De vernieuwde uitgave is aangepast aan het nieuwe toezichtkader van de inspectie.
Bestuurders in beweging | Achtergronden bij het onderzoek
Bestuurders zijn de afgelopen jaren actiever gaan sturen op onderwijskwaliteit en zien dat in toenemende mate als een verantwoordelijkheid die zij delen met schoolleiders. Dit is een van de belangrijkste conclusies van een onderzoek van Leren verbeteren, getiteld: Bestuurders in beweging, een verkenning naar de veranderende rol van bestuurders van onder- en bovengemiddeld presterende scholen in het voortgezet onderwijs. In deze rapportage vindt u de achtergronden bij dit onderzoek.
Bestuurders in beweging | Publieksversie
Bestuurders zijn de afgelopen jaren actiever gaan sturen op onderwijskwaliteit en zien dat in toenemende mate als een verantwoordelijkheid die zij delen met schoolleiders. Dit is een van de belangrijkste conclusies van een onderzoek van Leren verbeteren, getiteld: Bestuurders in beweging, een verkenning naar de veranderende rol van bestuurders van onder- en bovengemiddeld presterende scholen in het voortgezet onderwijs. In deze publicatie vindt u de belangrijkste opbrengsten van dit onderzoek.
Leren verbeteren werkt | Rapportage van bevindingen
Leren verbeteren heeft in 2017 onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de begeleiding van scholen met een zeer zwakke afdeling in de periode 2012-2016. Doel van het onderzoek was om lessen uit de effectiviteit van de begeleiding te trekken voor alle betrokkenen in een verbetertraject en de begeleiding van onvoldoende en zeer zwakke afdelingen te optimaliseren. In deze rapportage vindt u de opbrengsten van dit onderzoek.
Schoolontwikkeling: als het erop aankomt
Het project Leren verbeteren werd aanvankelijk uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de VO-raad.
In deze eerste periode zijn veel (zeer) zwakke scholen sterker geworden en is duidelijker geworden wat er nodig is als het erop aankomt. Dat blijkt uit de rondetafelgesprekken waarvan deze publicatie verslag doet. Schoolleiders en procesbegeleiders van Leren verbeteren blikken aan de hand van zes thema’s terug op het verbetertraject dat zij samen hebben doorlopen.
De urgentie van project Leren verbeteren
Het voortgezet onderwijs werkt hard aan het minimaliseren van het aantal (zeer) zwakke afdelingen. Het Sectorakkoord geeft die ambitie vorm met scherpe deadlines voor verbeteringen. Om terugkeer naar een basis arrangement te vergemakkelijken, breidt het project Leren verbeteren het ondersteuningsaanbod uit.
Duurzame kwaliteitsverbetering
Deze brochure gaat in op de vraag hoe je zorgt voor duurzame kwaliteitsverbetering. Hoe zorg je voor een proces waarin de gerealiseerde kwaliteitsverbetering stevig is geborgd, zodat een terugval in principe niet mogelijk is?
Toolkit OGW
Waar ligt de kracht van OpbrengstGericht Werken (OGW) als het gaat om het creëren van een lerende cultuur? Door de inzet van deze OGW-instrumenten blijft OGW niet hangen in goede voornemens, maar krijgt het daadwerkelijk een vaste plek in de kwaliteitszorg van de school.
Betere leraren, beter onderwijs
Wat is nodig om over voldoende hoog gekwalificeerde leraren te kunnen beschikken? Hoogleraar Onderwijskunde Wim van de Grift levert een discussiebijdrage aan de hand van (wetenschappelijk) onderzoek naar achtergrond en factoren.
Leerlingen moeten het doen
In scholen die van Onderwijsinspectie te horen hebben gekregen dat ze een zeer zwakke afdeling hebben, overheerst eerst vaak boosheid of verdriet. Erg lang kan dat niet duren, er moet een analyse en verbeterplan komen. Welke vragen en aspecten komen daarbij aan de orde?
De stappen in beeld
Deze waaier biedt schoolleiders (en bestuurders) een handreiking om in 6 concrete stappen gericht te werken aan het verbeteren van opbrengsten en onderwijskwaliteit.
Communicatie als pijler in het verbeterproces
Een brochure vol praktische handreikingen en adviezen over de inzet van communicatie in het verbeterproces. Niet alleen op het moment dat de school te maken krijgt met een negatieve beoordeling, maar ook daarna.
Bezoek met een opdracht
Scholen kunnen veel van elkaar leren en visitatie is daarvoor een uitstekend middel: scholen bezoeken en onderzoeken elkaar en geven feedback. Wat komt erbij kijken?
Fietsen zonder zijwieltjes
(Voormalig) zeer zwakke scholen vertellen over verbeteracties die zij hebben ingezet toen zij te maken kregen met het predicaat ‘zeer zwak’. Het gaat over succesvolle verbeteracties, én over acties die wat minder effectief waren.
Deze publicatie is alleen digitaal beschikbaar.
Relevante Berichten
De expert review: “Samen werken aan waardevolle input voor het verbeterplan”
De klassieke audit kennen we wel. Een externe deskundige doet een onderzoek en levert een rapport met zijn bevindingen. Het is aan u om – al dan niet – iets met die bevindingen te doen. Hoewel zo’n klassieke audit uiteraard ook zijn nut heeft, kiest Leren verbeteren voor een andere aanpak: de expert review. Openbare […]
Maak kennis met adviseur Monique Hoogduin: “Onderwijskundig leiderschap betekent leidinggeven met lef en liefde”
Wat laten de cijfers zien? Monique Hoogduin (57) is expert in het duiden van data, én in het helpen verbeteren van het onderwijs. Ruim dertig jaar kent ze het werkveld inmiddels vanuit functies als docent, opleidingscoördinator, senior adviseur, schoolleider, manager van een schoolbegeleidingsdienst en hoofd kwaliteitsbeleid bij een schoolbestuur. “Het samen verbeteren van onderwijs blijft […]
Miniconferentie: de rek en reikwijdte van maatwerk in het VO
Donderdag 17 mei 2018 ‘Elastiek in het onderwijs’ Deze editie van de miniconferentie over maatwerk is helaas vol. U kunt zich wel aanmelden voor de tweede editie, die plaatsvindt op woensdag 26 september 2018. Het aanmeldformulier en meer informatie vindt u hier. Maatwerk is een onderwijskundig speerpunt voor veel VO-scholen. We zien vormen van leerlinggestuurd […]
Maak kennis met adviseur Harry van Goor: “Het is de school die de conclusies moet trekken, niet ik.”
Harry van Goor (67) is al zijn hele leven werkzaam in het onderwijs. Eerst als docent geschiedenis havo/vwo, later als conrector en directeur onderwijs. “In die tijd richtte ik me met name op de invoering van de Basisvorming en de Tweede Fase”, zegt Van Goor. “Vernieuwing van het onderwijs heeft mijn grote interesse.” Later gaat […]
Ashram College combineerde noodgedwongen kwaliteitsverbetering met ambitieuze onderwijsinnovatie
“We hadden het wel zien aankomen, maar het was toch heftig.” Locatiedirecteur Lieneke Koenes kan het zich nog goed herinneren dat in juni 2016 alle afdelingen van het Ashram College in Alphen aan den Rijn zwak werden bevonden door de inspectie. Een aantal maanden eerder had de school een externe ingevlogen om het inspectiebezoek voor […]
Maak kennis met adviseur Geppie Bootsma: “Zo mooi als scholen weer met elan verder kunnen”
Haar rugzak vol veertig jaar ervaring en kennis zet adviseur Geppie Bootsma graag in om scholen te helpen verbeteren. “Daar leer ik zelf ook nog steeds van.” De drive om anderen te helpen verbeteren, is aangeboren, denkt ze. Als kleuter zette ze haar poppen al op een rijtje en speelde ze juf. Dat ze koos […]
Mavo aan Zee: eerst de basis op orde, dan pas vernieuwen
Onderwijsvernieuwing stond hoog in het vaandel bij Mavo aan Zee in Den Helder. Het management stuurde aan op gepersonaliseerd leren. Toen de resultaten tegenvielen, maakte de school een pas op de plaats en meldde zich aan voor Leren Verbeteren. Zo kwamen de sterke en minder sterke kanten van het onderwijsproces in beeld. De school schakelde […]
Binnenkort verschijnt: Leren verbeteren werkt, over een onderzoek naar de begeleiding van zeer zwakke scholen
Hoe effectief is de begeleiding van zeer zwakke scholen? Afgelopen schooljaar verrichte Leren verbeteren II een onderzoek naar de effectiviteit van de begeleiding van zeer zwakke scholen in de periode 2012-2016. Dit onderzoek werd onlangs afgerond en binnenkort kunt u op verschillende manieren kennisnemen van de bevindingen. De belangrijkste conclusie wordt vervat in de titel: Leren […]
Leren verbeteren werkt!
Handzame publieksversie nu beschikbaar Op 6 november presenteerde Leren verbeteren in congrescentrum Domstad in Utrecht de publieksversie van de rapportage van een onderzoek naar de ondersteuning van zeer zwakke afdelingen. Op de jaarlijkse netwerk- en studiedag van het Landelijk Netwerk Kwaliteitszorg VO nam voorzitter Marleen Delcour het eerste exemplaar in ontvangst. Marleen Delcour kreeg de […]
Maak kennis met adviseur Sjors van Eijl: “Scholen komen er altijd sterker uit”
Sjors van Eijl gebruikt zijn analytisch vermogen om scholen voor Leren verbeteren weer op het goede spoor te brengen. “Ik geef mensen de hoop dat het weer goed komt.” Sjors van Eijl komt uit een echt onderwijsgezin. “Mijn vader was leraar en mijn vrouw, zussen en dochters zitten ook in het onderwijs.” Hij werkte zelf […]
Comenius College Capelle aan den IJssel: aan de slag met OP2
Tijdens de conferentie van Leren verbeteren op 31 januari vertelde Pascal Scholtius van het Comenius College in Capelle aan den IJssel over de stevige opdracht die zijn school kreeg van de inspectie. Waar begin je als je van zeer zwak naar basis wilt gaan en je er tegelijkertijd voor wilt zorgen dat teamleiders en docenten […]
Nieuw onderzoek van Leren verbeteren: Bestuurders in beweging
Bestuurders zijn de afgelopen jaren actiever gaan sturen op onderwijskwaliteit en zien dat in toenemende mate als een verantwoordelijkheid die zij delen met schoolleiders. Dit is een van de belangrijkste conclusies van een nieuw onderzoek van Leren verbeteren, getiteld: Bestuurders in beweging, een verkenning naar de veranderende rol van bestuurders van onder- en bovengemiddeld presterende […]
Maak kennis met adviseur Jonneke Adolfsen: “We komen schoolleiders niet vertellen wat ze moeten doen”
Dankzij haar jarenlange ervaring in het onderwijs, van docent tot conrector naar onderwijsinspecteur, is Jonneke Adolfsen goed op haar plek bij Leren verbeteren. “Steeds is de situatie weer verrassend anders dan op de vorige school.” Ontgoocheling, boosheid en verdriet. Die combinatie treft Adolfsen, sinds 2017 adviseur bij Leren verbeteren, vaak aan als ze op een […]
Stanislas College: een eenduidige koers met ruimte voor leerlingen
Nelline van Duijn werkt al dertig jaar in het onderwijs: eerst als docent economie, vervolgens als teamleider en uiteindelijk directeur. Toen zij in 2017 op het Beweeg-vmbo van het Stanislas in Rijswijk begon, wist ze dat er genoeg uitdagingen waren. Leren verbeteren heeft haar de afgelopen twee jaar geholpen om de school weer op koers […]
Maak kennis met adviseur Clarien Veltkamp: “Doen wat ertoe doet”
Clarien Veltkamp werkt al haar hele leven in het onderwijs en al tien jaar voor Leren verbeteren. Ze heeft veel scholen begeleid, maar is nog lang niet klaar: ‘Het gaat eigenlijk altijd om een integrale verbeterslag. Dat vind ik ontzettend boeiend.’ Clarien Veltkamp is inmiddels dertien jaar managing consultant bij CPS. Toen tien jaar geleden […]
Maak kennis met adviseur Math van Loo: “Ik leer zelf ook onwijs veel”
Math van Loo heeft in het onderwijs zo ongeveer alle functies bekleed die je kunt bedenken: hij begon als docent Nederlands en werd later decaan, conrector, rector en bestuurder. Daarnaast heeft hij zijn eigen adviesbureau en een softwarebedrijf dat onderwijsapplicaties ontwikkelt. Vanaf 2008 is hij actief als adviseur van Leren verbeteren. Dat werk doet hij […]
Werken aan verbetering op VMBO Maastricht: “Bewaar de rust”
VMBO Maastricht is weer op de goede weg. De inspectie heeft het verscherpte toezicht op bestuur LVO beëindigd. Ook voor de school is de situatie veranderd: deze is niet meer zeer zwak, maar nu onvoldoende, wat betekent dat er heel wat verbeterd is. Welke stappen heeft de school gezet? En, niet onbelangrijk in een tijd […]
Maak kennis met adviseur Ronald Elte: “Ik ben een speurder”
Ronald Elte koos in de jaren zeventig om ideële en praktische redenen voor een baan als docent. Nu gebruikt hij zijn decennialange ervaring in het onderwijs en het openbaar bestuur als adviseur voor Leren verbeteren: ‘In korte tijd lukte het ons om de knoop te ontwarren.’ “Ik was een slechte leerling”, bekent Ronald Elte. “Ik […]
Het project: Scholen aan Zee in één jaar van zeer zwak naar voldoende
Scholen aan Zee, een brede scholengemeenschap in Den Helder, verbeterde zowel het beroepsonderwijs als de havo/vwo-afdeling van een inspectieoordeel zeer zwak naar voldoende. Dit gebeurde allebei in één jaar. Het driemanschap dat de huidige kerndirectie vormt, vertelt hoe dat is gelukt. Aan tafel zitten Hans van Beekum, algemeen directeur Scholen aan Zee, Sipko van Sluis, […]
Kwaliteit verbeteren in 6 stappen
In zes concrete stappen werkt u aan het verbeteren van opbrengsten en onderwijskwaliteit. Hierbij is niet alleen aandacht voor wat scholen kunnen doen om de onderwijskwaliteit te verbeteren, maar vooral ook
met wie en hoe.
Nieuws
Blijf op de hoogte van ontwikkelingen en wetenswaardigheden en laat u inspireren door praktijkverhalen en interviews.
Scan Leren verbeteren
De Scan Leren Verbeteren geeft u snel inzicht in de mogelijke risicofactoren en in de onderwijskwaliteit van uw school. Het resultaat: een systematische diagnose die u kan helpen bij het zetten van vervolgstappen.
