Kwaliteitszorg is de wijze waarop de kwaliteit van het onderwijs wordt bepaald, bewaakt, geborgd, verbeterd en verantwoord. Ieder verbeterproces begint met meten: het ‘nulpunt’ moet duidelijk zijn om vooruitgang vast te kunnen stellen. Zorg voor kwaliteit houdt echter niet op na verbetering, maar gaat juist verder. Scholen zijn voortdurend bezig om hun onderwijs te verbeteren en te zorgen dat leerlingen meer, beter of anders leren.
Maatschappij, overheid en afnemers van het onderwijs vragen scholen de laatste jaren steeds meer om verantwoording af te leggen over de kwaliteit van het onderwijs. De aandacht voor kwaliteitszorg wordt hierdoor niet alleen in de scholen zelf, maar ook in het toezicht van de inspectie steeds groter.
Om te bepalen of de kwaliteitszorg op een school voldoende is, beoordeelt de inspectie in ieder geval de drie standaarden van het gebied Kwaliteitszorg en Ambitie:
De kwaliteitszorg is onvoldoende indien een of meer van deze indicatoren onvoldoende zijn. Alleen onvoldoende kwaliteitszorg leidt niet tot een aangepast toezichtarrangement. Het speelt echter wel een rol bij afsluiting van een traject van geïntensiveerd toezicht (OKV). Scholen die onvoldoende hebben gepresteerd of zeer zwak zijn geweest krijgen alleen een basisarrangement als ook hun kwaliteitszorg voldoende is. Hiermee wil de inspectie een zo stevig mogelijk fundament leggen onder de duurzaamheid van de verbetering.
Leren verbeteren is hét expertisecentrum voor VO-scholen die hun onderwijskwaliteit willen of moeten verbeteren. Op het gebied van organisatie bieden wij u het volgende aan.
Scholen hebben zelf veel ruimte om te bepalen hoe zij de kwaliteitszorg vormgeven. Hiervoor zijn verschillende programma’s, middelen en instrumenten beschikbaar. Maak voor het meten, monitoren en analyseren bijvoorbeeld gebruik van managementinformatiesystemen zoals het ManagementVenser, Magister Management Platform (MMP) en CumLaude en van het overzicht opbrengstenoordeel van de inspectie. U vindt dit overzicht door via ‘Zoek scholen’ op de homepage van de Onderwijsinspectie naar uw school te gaan. Vervolgens kunt u ‘Zoek scholen en instellingen’ aanklikken en selecteert u uw school. Ook (cijfermatig) onderzoek, enquêtes afnemen en met elkaar in gesprek gaan over onderwijskwaliteit zijn waardevolle kwaliteitszorgmiddelen.
Een systematische manier om kwaliteitszorg goed te organiseren is om alle (meet-, verbeter- en borgings-) activiteiten en -gesprekken vorm te geven via de Plan Do Check Act – cyclus (PCDA) en dit vast te leggen in een jaar-, sector-, team- en/of vakplan. Zo ontstaat er een permanente verbeterstructuur, zichtbaar in de cyclus van planning en verantwoording, zodat verbetering geen eenmalige gebeurtenis is, maar een continu proces.
De 5 belangrijke vragen over kwaliteitszorg
Stel uzelf onderstaande vragen:
Is het kwaliteitsbeleid ‘goed’?
Landelijk netwerk voor kwaliteitszorgmedewerkers
Neem deel aan het landelijke netwerk voor kwaliteitszorgmedewerkers. Dit netwerk organiseert met ondersteuning van Leren verbeteren jaarlijks een studie- en uitwisselingsdag, waar workshops worden gegeven over verschillende onderwerpen. Daarnaast zijn er soms nog themawerkmiddagen, bijvoorbeeld over kwaliteit meten en dan? Zie de agenda voor bijeenkomsten.
Leren verbeteren biedt getrapte ondersteuning aan scholen die hun onderwijskwaliteit willen of moeten verbeteren. Uitgangspunt is de positie en vraag van de school: Afhankelijk van de situatie krijgt iedere school ondersteuning op maat, variërend van gratis materiaal tot één of meerdere dagen advies of begeleiding van een expert. Hier vindt u meer informatie over het aanbod, voorwaarden en kosten van ondersteuning door Leren verbeteren.
Vensters VO helpt scholen inzicht te krijgen in hun eigen resultaten en hierover op goede wijze verantwoording af te leggen aan bijvoorbeeld leerlingen en ouders. Alle cijfermatige informatie over scholen wordt, met medewerking van de scholen zelf, in één systeem verzameld en waar mogelijk met elkaar vergeleken. De informatie in het SchoolVenster is openbaar en via scholenopdekaart.nl in te zien. Scholen die hun Venster invullen en publiceren, krijgen ook de beschikking over het ManagementVenster. Daarin staan rapportages en analyseboxen met stuurinformatie. Trends, percentielen en de voorlopige examencijfers (al aan het begin van het schooljaar!) zorgen voor een verdieping op de informatie in Vensters, die ingezet kan worden om de kwaliteit te verbeteren.
Workshop Managementvenster
Vensters VO biedt scholen de mogelijkheid om een workshop te krijgen over het lezen en gebruiken van de rapporten uit het ManagementVenster VO. Het doel van deze workshops is om u meer inzicht te geven in wat de cijfers voor uw school of bestuur betekenen. De workshops worden bij de VO-raad in Utrecht gegeven of desgewenst op locatie. De workshops kennen een basisopzet en worden verder toegesneden op uw specifieke situatie en uw vragen en behoeften. Voor meer informatie en een aanvraag voor een workshop kunt u terecht op Venstersvo.nl.
Schoolinformatiesysteem en digitaal leerplatform
Er zijn diverse programma’s en systemen die behulpzaam kunnen zijn bij het organiseren, analyseren en monitoren van leerprocessen en leerresultaten. Voorbeelden zijn: Magister en SOM – MMP/Qlikview en CumLaude – It’sLearning en Moodle.
Hoe realiseer je duurzame onderwijsontwikkeling in de school of binnen een afdeling? In deze nieuwe brochure vinden schoolleiders en bestuurders daarvoor effectieve adviezen. De brochure is gebaseerd op een onderzoek dat Leren verbeteren in 2021 uitvoerde in opdracht van het ministerie van OCW. Het doel van het onderzoek was om zicht krijgen op wat er nodig is in het leerproces van scholen om het basisniveau van kwaliteit duurzaam te overtreffen en duurzame onderwijsontwikkeling te realiseren.
Ons onderwijs wordt steeds taliger. Niet elke leerling kan daarmee omgaan en niet elke docent is daarvoor goed uitgerust. Structurele en schoolbrede aandacht voor taal, waarbij alle docenten én de schoolleiding betrokken zijn, is een voorwaarde voor een duurzaam en effectief taalbeleid.
Deze geheel vernieuwde brochure bestaat uit twee onderdelen. Allereerst wordt het opbrengstgericht werken (OGW) verder uitgewerkt: waar ligt de kracht van OGW als het gaat om het creëren van een lerende cultuur? Dit onderdeel is bedoeld om iedereen in de school uit te dagen om samen het gesprek over leren en opbrengstgericht werken te voeren. Het tweede onderdeel is de Toolkit OGW: een set concrete instrumenten die reeds met succes in de praktijk worden gebruikt. Door de inzet van deze instrumenten krijgt OGW een vaste plek in de kwaliteitszorg van de school.
Deze geheel vernieuwde brochure beschrijft vijf concrete succesfactoren voor het maken van een verbeterplan. Hiermee kunnen schoolleiders en bestuurders eenvoudig zelf een verbeterplan opstellen. De uitgave bevat veel do’s en don’ts en voorbeeldteksten uit goede verbeterplannen. De vernieuwde uitgave is aangepast aan het nieuwe toezichtkader van de inspectie.
Bestuurders zijn de afgelopen jaren actiever gaan sturen op onderwijskwaliteit en zien dat in toenemende mate als een verantwoordelijkheid die zij delen met schoolleiders. Dit is een van de belangrijkste conclusies van een onderzoek van Leren verbeteren, getiteld: Bestuurders in beweging, een verkenning naar de veranderende rol van bestuurders van onder- en bovengemiddeld presterende scholen in het voortgezet onderwijs. In deze rapportage vindt u de achtergronden bij dit onderzoek.
Bestuurders zijn de afgelopen jaren actiever gaan sturen op onderwijskwaliteit en zien dat in toenemende mate als een verantwoordelijkheid die zij delen met schoolleiders. Dit is een van de belangrijkste conclusies van een onderzoek van Leren verbeteren, getiteld: Bestuurders in beweging, een verkenning naar de veranderende rol van bestuurders van onder- en bovengemiddeld presterende scholen in het voortgezet onderwijs. In deze publicatie vindt u de belangrijkste opbrengsten van dit onderzoek.
Leren verbeteren heeft in 2017 onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de begeleiding van scholen met een zeer zwakke afdeling in de periode 2012-2016. Doel van het onderzoek was om lessen uit de effectiviteit van de begeleiding te trekken voor alle betrokkenen in een verbetertraject en de begeleiding van onvoldoende en zeer zwakke afdelingen te optimaliseren. In deze rapportage vindt u de opbrengsten van dit onderzoek.
Leren verbeteren heeft in 2017 onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van de begeleiding van scholen met een zeer zwakke afdeling in de periode 2012-2016. Doel van het onderzoek was om lessen uit de effectiviteit van de begeleiding te trekken voor alle betrokkenen in een verbetertraject en de begeleiding van onvoldoende en zeer zwakke afdelingen te optimaliseren. In deze publicatie vindt u de belangrijkste opbrengsten van dit onderzoek.
Het project Leren verbeteren werd aanvankelijk uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de VO-raad.
In deze eerste periode zijn veel (zeer) zwakke scholen sterker geworden en is duidelijker geworden wat er nodig is als het erop aankomt. Dat blijkt uit de rondetafelgesprekken waarvan deze publicatie verslag doet. Schoolleiders en procesbegeleiders van Leren verbeteren blikken aan de hand van zes thema’s terug op het verbetertraject dat zij samen hebben doorlopen.
Het voortgezet onderwijs werkt hard aan het minimaliseren van het aantal (zeer) zwakke afdelingen. Het Sectorakkoord geeft die ambitie vorm met scherpe deadlines voor verbeteringen. Om terugkeer naar een basis arrangement te vergemakkelijken, breidt het project Leren verbeteren het ondersteuningsaanbod uit.
Deze brochure gaat in op de vraag hoe je zorgt voor duurzame kwaliteitsverbetering. Hoe zorg je voor een proces waarin de gerealiseerde kwaliteitsverbetering stevig is geborgd, zodat een terugval in principe niet mogelijk is?
In deze brochure vertellen tien medewerkers kwaliteitszorg over hun rol en de ontwikkeling van kwaliteitszorg in het VO. Welke bijdrage leveren zij aan kwaliteitsverbetering? En hoe kunnen schoolleiders en bestuurders de kwaliteiten van deze medewerkers optimaal benutten?
Waar ligt de kracht van OpbrengstGericht Werken (OGW) als het gaat om het creëren van een lerende cultuur? Door de inzet van deze OGW-instrumenten blijft OGW niet hangen in goede voornemens, maar krijgt het daadwerkelijk een vaste plek in de kwaliteitszorg van de school.
Wat zijn effectieve interventies, succesfactoren en valkuilen bij het succesvol verbeteren van de onderwijskwaliteit? En welke rol spelen bestuur, schoolleiding, docenten, ouders en leerlingen bij het verbeterproces? Deze brochure geeft heldere tips, aandachtspunten en voorbeelden.
Een slecht presterende school moet snel de zaak weer op orde krijgen. Dat is het afgelopen jaar steeds vaker gelukt, zo blijkt. Beter nog is het om helemaal niet in de risicozone te komen, bijtijds maatregelen te nemen en voortdurend aandacht te besteden aan kwaliteit. Dit geldt niet alleen voor de ca. 250 risicoscholen maar evenzeer voor scholen die goed presteren.
Deze waaier biedt schoolleiders (en bestuurders) een handreiking om in 6 concrete stappen gericht te werken aan het verbeteren van opbrengsten en onderwijskwaliteit.
Een brochure vol praktische handreikingen en adviezen over de inzet van communicatie in het verbeterproces. Niet alleen op het moment dat de school te maken krijgt met een negatieve beoordeling, maar ook daarna.
Scholen kunnen veel van elkaar leren en visitatie is daarvoor een uitstekend middel: scholen bezoeken en onderzoeken elkaar en geven feedback. Wat komt erbij kijken?
Landelijke netwerk- en studiedag voor medewerkers kwaliteitszorg in het voortgezet onderwijs – dinsdag 3 november 2015 Na vijf succesvolle edities in voorgaande jaren vindt de jaarlijkse landelijke netwerkdag van kwaliteitszorgmedewerkers in het voortgezet onderwijs dit jaar plaats op dinsdag 3 november 2015. Dit jaar ligt de focus ligt op kwaliteitszorg in de klas en de […]
Op 21 en 23 maart 2017 organiseert Leren verbeteren samen met de Vereniging voor Kwaliteitszorgmedewerkers VO een tweetal regiobijeenkomsten voor bestuurders en kwaliteitszorgmedewerkers in het VO. Programma Tijdens deze bijeenkomsten besteden we onder meer aandacht aan preventie, de rol van docenten en het nieuwe onderzoekskader van de inspectie. Binnenkort vindt u op onze site meer […]
Op 6 juni 2017 organiseert Leren verbeteren een speciale bijeenkomst voor leidinggevenden van scholen en afdelingen met een risicoattendering van de onderwijsinspectie. Tijdens deze middag gaat het over de vraag wat u kunt doen om te voorkomen dat uw afdeling of school (zeer) zwak wordt. Aan het eind van de middag gaat u naar huis met tips […]
Bestuurders, schoolleiders, kwaliteitszorgmedewerkers… Op 21 en 23 maart kwamen ze in groten getale naar Zwolle en Rotterdam voor de Regiobijeenkomsten Kwaliteitsmanagement VO, georganiseerd door Leren verbeteren en het Landelijk Netwerk Kwaliteitszorg VO. Centraal stond de vraag: “Zijn wij klaar voor het nieuwe toezicht?” Het is een vraag die blijkbaar velen bezighoudt. De organisatoren hadden gezorgd […]
Kom op 21 september naar ‘Uit de risicozone – In actie’ ‘Zwak’ of ‘Zeer zwak’: dat oordeel wil geen enkele onderwijsinstelling. Hebben we de boel op orde, dan hoeven we daar niet voor te vrezen. Zit u in een risicocategorie – hebt u bijvoorbeeld een waarschuwing of attendering van de inspectie ontvangen – dan is het […]
Snel en eenvoudig inzicht krijgen in de risico’s die een school of een afdeling in het voortgezet onderwijs loopt? Daarvoor is de Scan Leren Verbeteren ontwikkeld. Ooit door Leren verbeteren opgezet als een preventief hulpmiddel voor schoolleiders, is de scan nu uitgebreid zodat meerdere doelgroepen in de school hem kunnen invullen. Hierdoor kan de school […]
Elk jaar organiseert het Landelijk Netwerk Kwaliteitszorg VO een netwerkdag voor kwaliteitszorgmedewerkers in het voortgezet onderwijs. Ook dit jaar, op 7 november aanstaande. Vanaf 1 oktober kunt u zich inschrijven. Nieuwsgierig naar het programma? We lichten alvast een tipje van de sluier op. In de workshop ‘hoe ga je om met “gedoe”’ van Frits […]
Wat laten de cijfers zien? Monique Hoogduin (57) is expert in het duiden van data, én in het helpen verbeteren van het onderwijs. Ruim dertig jaar kent ze het werkveld inmiddels vanuit functies als docent, opleidingscoördinator, senior adviseur, schoolleider, manager van een schoolbegeleidingsdienst en hoofd kwaliteitsbeleid bij een schoolbestuur. “Het samen verbeteren van onderwijs blijft […]
“We hadden het wel zien aankomen, maar het was toch heftig.” Locatiedirecteur Lieneke Koenes kan het zich nog goed herinneren dat in juni 2016 alle afdelingen van het Ashram College in Alphen aan den Rijn zwak werden bevonden door de inspectie. Een aantal maanden eerder had de school een externe ingevlogen om het inspectiebezoek voor […]
Als Evert van Dijk op 1 augustus 2017 directeur wordt van de Edudelta-locatie Barendrecht voor vmbo en mbo weet hij dat hem een fikse klus te wachten staat. De gemengde leerweg moet haar basisarrangement terug zien te krijgen en de school zit ook nog eens midden in een fusieproces. Nu, bijna een schooljaar later en […]
Haar rugzak vol veertig jaar ervaring en kennis zet adviseur Geppie Bootsma graag in om scholen te helpen verbeteren. “Daar leer ik zelf ook nog steeds van.” De drive om anderen te helpen verbeteren, is aangeboren, denkt ze. Als kleuter zette ze haar poppen al op een rijtje en speelde ze juf. Dat ze koos […]
Onderwijsvernieuwing stond hoog in het vaandel bij Mavo aan Zee in Den Helder. Het management stuurde aan op gepersonaliseerd leren. Toen de resultaten tegenvielen, maakte de school een pas op de plaats en meldde zich aan voor Leren Verbeteren. Zo kwamen de sterke en minder sterke kanten van het onderwijsproces in beeld. De school schakelde […]
Hoe effectief is de begeleiding van zeer zwakke scholen? Afgelopen schooljaar verrichte Leren verbeteren II een onderzoek naar de effectiviteit van de begeleiding van zeer zwakke scholen in de periode 2012-2016. Dit onderzoek werd onlangs afgerond en binnenkort kunt u op verschillende manieren kennisnemen van de bevindingen. De belangrijkste conclusie wordt vervat in de titel: Leren […]
Voor bestuurders, schoolleiders en teamleiders in het VO Hoe staat het met de onderwijskwaliteit binnen uw bestuur of op uw school? Of die nu voldoende is of niet, het kan altijd beter. Dat wilt u ook. En het is mogelijk! Want aan kwaliteit kun je werken. Hard werken en de juiste interventies hebben effect. Daarmee […]
Handzame publieksversie nu beschikbaar Op 6 november presenteerde Leren verbeteren in congrescentrum Domstad in Utrecht de publieksversie van de rapportage van een onderzoek naar de ondersteuning van zeer zwakke afdelingen. Op de jaarlijkse netwerk- en studiedag van het Landelijk Netwerk Kwaliteitszorg VO nam voorzitter Marleen Delcour het eerste exemplaar in ontvangst. Marleen Delcour kreeg de […]
Sjors van Eijl gebruikt zijn analytisch vermogen om scholen voor Leren verbeteren weer op het goede spoor te brengen. “Ik geef mensen de hoop dat het weer goed komt.” Sjors van Eijl komt uit een echt onderwijsgezin. “Mijn vader was leraar en mijn vrouw, zussen en dochters zitten ook in het onderwijs.” Hij werkte zelf […]
Op 31 januari organiseerde Leren verbeteren in Het Muntgebouw in Utrecht een conferentie voor bestuurders, schoolleiders en teamleiders in het VO. De centrale boodschap: Hard werken en de juiste interventies hebben effect op onderwijskwaliteit. Dat je aan kwaliteit kunt werken, was ook een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek dat Leren verbeteren recent uitvoerde. […]
Tijdens de conferentie van Leren verbeteren op 31 januari vertelde Pascal Scholtius van het Comenius College in Capelle aan den IJssel over de stevige opdracht die zijn school kreeg van de inspectie. Waar begin je als je van zeer zwak naar basis wilt gaan en je er tegelijkertijd voor wilt zorgen dat teamleiders en docenten […]
Dankzij haar jarenlange ervaring in het onderwijs, van docent tot conrector naar onderwijsinspecteur, is Jonneke Adolfsen goed op haar plek bij Leren verbeteren. “Steeds is de situatie weer verrassend anders dan op de vorige school.” Ontgoocheling, boosheid en verdriet. Die combinatie treft Adolfsen, sinds 2017 adviseur bij Leren verbeteren, vaak aan als ze op een […]
Nelline van Duijn werkt al dertig jaar in het onderwijs: eerst als docent economie, vervolgens als teamleider en uiteindelijk directeur. Toen zij in 2017 op het Beweeg-vmbo van het Stanislas in Rijswijk begon, wist ze dat er genoeg uitdagingen waren. Leren verbeteren heeft haar de afgelopen twee jaar geholpen om de school weer op koers […]
Juliette Vermaas is adviseur bij Leren verbeteren en auteur van ‘De ingrediënten voor effectieve verbeterplannen’. Met dit boekje, dat onlangs in herziene versie is verschenen, kunnen schoolleiders en bestuurders eenvoudig zelf een verbeterplan opstellen. Vermaas helpt lezers vooral bij het concretiseren van hun plannen in een stappenplan: ‘Die stappen voorkomen dat ambities en ideeën door […]
Clarien Veltkamp werkt al haar hele leven in het onderwijs en al tien jaar voor Leren verbeteren. Ze heeft veel scholen begeleid, maar is nog lang niet klaar: ‘Het gaat eigenlijk altijd om een integrale verbeterslag. Dat vind ik ontzettend boeiend.’ Clarien Veltkamp is inmiddels dertien jaar managing consultant bij CPS. Toen tien jaar geleden […]
Op 28 januari 2020 organiseert Leren verbeteren een informatiebijeenkomst in het Muntgebouw Utrecht. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk komen in een zestal workshops de meest voorkomende ondersteuningsvragen aan de orde die de afgelopen vier jaar aan Leren verbeteren zijn gesteld. Het programma Leren verbeteren gaf vanaf 2016 ondersteuning aan meer dan 175 […]
Math van Loo heeft in het onderwijs zo ongeveer alle functies bekleed die je kunt bedenken: hij begon als docent Nederlands en werd later decaan, conrector, rector en bestuurder. Daarnaast heeft hij zijn eigen adviesbureau en een softwarebedrijf dat onderwijsapplicaties ontwikkelt. Vanaf 2008 is hij actief als adviseur van Leren verbeteren. Dat werk doet hij […]
VMBO Maastricht is weer op de goede weg. De inspectie heeft het verscherpte toezicht op bestuur LVO beëindigd. Ook voor de school is de situatie veranderd: deze is niet meer zeer zwak, maar nu onvoldoende, wat betekent dat er heel wat verbeterd is. Welke stappen heeft de school gezet? En, niet onbelangrijk in een tijd […]
In gesprek gaan met collega’s over hoe je op jouw school de kwaliteit van het onderwijs kunt verbeteren. Dat deden meer dan honderd bestuurders, schoolleiders en kwaliteitszorgmedewerkers uit het VO op 28 januari in Het Muntgebouw in Utrecht. Geen colleges, maar gesprekken met elkaar. Dat was de gedachte achter de bijeenkomst ‘Leren van vier jaar […]
Ronald Elte koos in de jaren zeventig om ideële en praktische redenen voor een baan als docent. Nu gebruikt hij zijn decennialange ervaring in het onderwijs en het openbaar bestuur als adviseur voor Leren verbeteren: ‘In korte tijd lukte het ons om de knoop te ontwarren.’ “Ik was een slechte leerling”, bekent Ronald Elte. “Ik […]
In mei organiseerde B&T samen met het Landelijk Netwerk Kwaliteitszorg VO vier online reflectiesessies. In deze sessies konden medewerkers kwaliteitszorg hun ervaringen ten tijde van de schoolsluiting delen. De sessies voorzagen in een grote behoefte: ‘Hoe kun je naar opbrengsten kijken als je die niet hebt?’ Wat doe je als kwaliteitsmedewerker wanneer er geen toetsen […]
Scholen aan Zee, een brede scholengemeenschap in Den Helder, verbeterde zowel het beroepsonderwijs als de havo/vwo-afdeling van een inspectieoordeel zeer zwak naar voldoende. Dit gebeurde allebei in één jaar. Het driemanschap dat de huidige kerndirectie vormt, vertelt hoe dat is gelukt. Aan tafel zitten Hans van Beekum, algemeen directeur Scholen aan Zee, Sipko van Sluis, […]
In zes concrete stappen werkt u aan het verbeteren van opbrengsten en onderwijskwaliteit. Hierbij is niet alleen aandacht voor wat scholen kunnen doen om de onderwijskwaliteit te verbeteren, maar vooral ook
met wie en hoe.
Blijf op de hoogte van ontwikkelingen en wetenswaardigheden en laat u inspireren door praktijkverhalen en interviews.
De Scan Leren Verbeteren geeft u snel inzicht in de mogelijke risicofactoren en in de onderwijskwaliteit van uw school. Het resultaat: een systematische diagnose die u kan helpen bij het zetten van vervolgstappen.
