#8 Lesbezoeken als strategisch instrument

Hoe ze bijdragen aan het zicht op onderwijskwaliteit

In de achtste podcast van Leren verbeteren bespreken we een van de meest waardevolle instrumenten om zicht te krijgen op onderwijskwaliteit: lesbezoeken. We gaan in gesprek over de noodzaak van lesbezoeken voor teamleiders, over verschillende soorten lesbezoeken en het belang van een zorgvuldige voorbereiding en uitvoering. Deze podcast biedt teamleiders concrete handvatten om lesbezoeken in te zetten in hun eigen praktijk.

Te gast zijn teamleider Ann de Jong van het Esdal College in Emmen en Leren verbeteren-adviseur Geppie Bootsma. Daarnaast beschrijft Susan van Pinxteren hoe zij als adjunct-directeur lesbezoeken inzet. Docent en leraar-ambtenaar Anne van Meer vertelt hoe zij lesbezoeken en de nabespreking ervan ervaart.

De belangrijkste redenen voor het systematisch inzetten van lesbezoeken

• Lesgeven is de core business van docenten en lessen zijn het hart van de school. Het is daarom belangrijk dat de teamleider als leidinggevende van docenten zicht houdt op wat er in de lessen gebeurt en wat de kwaliteit ervan is. Lesbezoeken bieden hiervoor uitstekende mogelijkheden, waarmee ze misschien wel het meest waardevolle instrument van de teamleider zijn.
• Lesbezoeken geven de teamleider een beeld van de ontwikkeling van teamleden als individu, maar ook van het team als collectief. Het geeft de teamleider de mogelijkheid om gefundeerd te sturen op zaken die in de lessen vorm krijgen en om hier een open gesprek over te voeren binnen het team. Zijn er aandachtspunten die bij meerdere collega’s terugkomen? Wellicht is het dan mogelijk om hier teambreed aandacht aan te besteden.
• Onder docenten heerst soms het beeld dat het management steeds verder van de praktijk in de klaslokalen af staat. Wanneer een teamleider fysiek in de klas aanwezig is, kan hij of zij deze afstand verkleinen.
• De afspraken en visie die met het team zijn bepaald, hoop je terug te zien in het handelen van de docenten in de praktijk. Door lesbezoeken systematisch in te zetten houd je hier als teamleider zicht op. Bovendien kun je concrete feedback geven en bijsturen waar nodig.

Tips en aandachtspunten bij de uitvoering van lesbezoeken

• Een lesbezoek zonder nagesprek heeft geen waarde en heeft ook onvoldoende effect. Lesbezoeken zijn een wederkerige activiteit, waarbij de teamleider input ophaalt over het handelen van de docent in de praktijk en de docent feedback en aandacht krijgt. Een mooie startvraag die het nagesprek op gang kan brengen, is: ‘Is deze les representatief voor jouw lessen?’. Zo kom je tot de kern van hoe de docent zijn of haar handelen in de praktijk ervaart.
• Een lesbezoek is een intiem moment. Er kijkt iemand mee naar hoe de docent een relatie opbouwt met leerlingen en naar de gewoontes die hij of zij er in de lessen op nahoudt. Ook volgt er daarna concrete feedback op zijn of haar handelen. Dat kan best spannend zijn. Het is daarom belangrijk om van tevoren helder te zijn over het doel en de focus van het lesbezoek: Waar kijk je naar als bezoeker en waar gaat het nagesprek over? Waar kan de docent op worden aangesproken?
• Je waarnemingen op orde hebben en goed kijken naar wat er écht gebeurt in de les is fundamenteel. Zelfs een les waarin leerlingen enkel een schriftelijke overhoring nakijken, kan veel zeggen over het leerklimaat in de klas. Wordt er samengewerkt? Wordt er gerichte feedback gegeven? Observeer en zorg dat je deze waarnemingen ook feitelijk kunt terugkoppelen.
• Lesbezoeken worden zowel beoordelend ingezet als gericht op groei en ontwikkeling. Dit is een belangrijk onderscheid en deze twee vormen vragen een andere voorbereiding en een ander nagesprek. Bepaal van tevoren welk doel je wilt bereiken met een lesbezoek en kies daarbij de vorm die op dat moment het beste past.
• Het inzetten van collegiale visitaties is een waardevol instrument, maar ook die hebben op hun beurt weer een andere insteek dan de lesbezoeken die de teamleider uitvoert.

Aan het woord in deze podcast

Ann de Jong (Linkedin)
Ann is teamleider vwo op het Esdal College in Emmen. Naast haar functie als teamleider doceert zij één klas het vak Nederlands, omdat zij deze combinatie waardevol en motiverend vindt. Tot mei 2020 was zij deelschooldirecteur vwo bij Winkler Prins in Veendam. Daar was zij onder andere schoolbreed verantwoordelijk voor het begeleiden van beginnende docenten en stagiaires.

Geppie Bootsma (Linkedin)
Geppie is adviseur van Leren verbeteren. Zij heeft jarenlange ervaring met het begeleiden van scholen met kwaliteitsvraagstukken en weet als geen ander dat deze scholen altijd maatwerk nodig hebben. Samen met de schoolleiding werkt ze aan een analyse van de ontstane situatie, de ontwikkeling van een effectief plan en aan het betrekken van docenten.

Susan van Pinxteren (Linkedin)
Susan is sinds juni 2020 werkzaam als adjunct-directeur bij het Van Haestrecht College in Kaatsheuvel. Daarvoor was zij als leerlingcoördinator onderbouw al bezig met kwaliteitszorg en onderwijsinhoudelijke vraagstukken. In een geluidsfragment vertelt Susan over het inzetten van lesbezoeken op haar school als middel om van en met elkaar te leren. 

Anne van Meer (Linkedin)
Anne is docent geschiedenis op het Groene Hart Lyceum in Alphen aan den Rijn en sinds september 2021 leraar-ambtenaar op het ministerie van OCW. Als leraar-ambtenaar geeft zij beleidsmakers in Den Haag een perspectief op de praktijk. In een geluidsfragment neemt Anne ons mee in hoe zij lesbezoeken ervaart als docent en vertelt ze wat zij belangrijk vindt dat teamleiders daarvan meenemen.

Verder lezen

In 2017 heeft Rikkert van der Lans onderzoek gedaan aan de Rijksuniversiteit Groningen naar wat er nodig is om op een valide en betrouwbare manier lesobservaties in te zetten.

In dit artikel van Hill, Charalambous en Kraft lees je hoeveel lesobservaties er nodig zijn om goed zicht te krijgen op de kwaliteit van de docent.

Deel 3 uit de reeks ‘Leraar, een professie met perspectief’ van Marco Snoek, Bas de Wit en Jurriën Dengerink gaat in op de leeromgeving voor leraren en wat zij nodig hebben om tot verdere professionele ontwikkeling te komen.

In het boek ‘Juffen zijn toffer dan meesters’ beschrijven Pedro De Bruyckere, Paul A. Kirschner en Casper Hulshof onderzoek naar onderwijskwaliteit en de mate waarin het handelen van de leraar ertoe doet.

Colofon

Redactie: Anouk Hendriks
Presentatie: Ron Benjamins
Techniek: Ludo de Boo

Abonneren

Om niks te missen kunt u zich abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen:

Soundcloud >>
Spotify >>
iTunes >>
Google Podcasts >>