De liefde voor onderwijsontwikkeling kreeg Bas Wever met de paplepel ingegoten. Zijn ouders runnen het particuliere opleidingsinstituut Profit Opleidingen, mbo volwassenenonderwijs voor sociaal agogisch werk. “Daar leerde ik wat het betekent om als professional onderwijs te bieden”, vertelt Wever. “Al vroeg ben ik gaan meehelpen en ik heb verschillende functies vervuld, van receptionist tot docent en directeur. Als familiebedrijf ben je altijd bezig om samen die school zo goed mogelijk te maken.”
Hij volgde zijn ‘gastvrijheidsgen’ en koos voor een opleiding voor hotelmanagement. Toen hij er een tijd als leidinggevende werkte, kwam hij erachter dat zijn hart toch in het onderwijs ligt. “Ik voel me verbonden met de mensen die zich inzetten voor de ontwikkeling van anderen. Onderwijs heeft meer diepgang. De docent helpt de leerlingen een volgende stap te zetten, net als een directeur dat doet om met het team samen verder te komen. Die transformatie vind ik intrigerend.”
Kracht
Sinds 2006 helpt hij zelf als zelfstandig adviseur scholen in het voortgezet onderwijs bij hun ontwikkeling. Vanaf het eerste uur is hij betrokken bij het project Leren Verbeteren, waar hij als procesbegeleider de afgelopen negen jaar verbetertrajecten van zeer zwakke en zwakke scholen begeleidt. “De kracht van Leren Verbeteren zit ’m in de kwaliteit van de adviseurs”, legt Wever uit, die met 45 jaar een van de jongsten is. “Het zijn allemaal senior adviseurs met leidinggevende ervaring, afkomstig van verschillende bureaus of werkzaam als zelfstandige. Je maakt ze niets wijs. Zij zijn op de hoogte van wat er speelt, wisselen kennis uit met elkaar en met scholen en houden elkaar scherp. We halen het beste uit elkaar om scholen verder te helpen, dat is heel waardevol voor scholen en ik krijg er enorm veel energie van.”
Waarheid zeggen
Behalve zelfstandig adviseur is Wever inzetbaar als interim-schoolleider. Op dit moment ondersteunt hij als procesbegeleider voor Leren Verbeteren twee scholen. Daarnaast doet hij zelf een beroep op het project als interim-schoolleider van een zeer zwakke school. “Dat is heel bijzonder. In dit verbetertraject ben ik zelf eindverantwoordelijk en ik heb zelf een procesbegeleider gekozen. Het allerbelangrijkste is dat het met degene klikt. Hij of zij moet de schoolleider de waarheid kunnen zeggen en hem op de huid zitten: waarom doe je dat op die manier of wanneer ga je dat oppakken? Maar de procesbegeleider heeft ook contact met projectgroepen en kan adviseren of reflecteren op het functioneren van het team. Hij of zij is de sparringpartner waar de hele school van profiteert. Ik merk dat ik hem nog beter kan benutten. In een verbetertraject van een zeer zwakke school moet veel tegelijk. Deze procesbegeleiders weten van wanten en weten ook hoe je omgaat met grenzen en posities.”
Ontwikkeling meester
Bas Wever is ervan overtuigd dat verandering van binnenuit moet komen, wil die duurzaam zijn. Leerlingen profiteren van bevlogen docenten en andersom. Het is volgens hem dan ook belangrijk dat de schoolleiding en het team de ontwikkeling meester zijn. Het gaat om een collectieve ontwikkeling waarin iedereen zijn of haar eigen verantwoordelijkheid neemt. “In de basis is elke docent gemotiveerd”, legt Wever uit. Ik ken geen docent die zich niet wil inzetten voor de leerling, anders hou je het werk gewoon niet vol. Er is wel moed nodig om te veranderen. Als volwassenen iets nieuws leren, moeten ze daarvoor eerst iets loslaten. Daar is inzicht en dus ook moed voor nodig. Je kunt niet zomaar zeggen: we gaan nu allemaal deze verbeterslag maken, want dat werkt niet.”
Collectief proces
“Willen verbeteren begint bij samen kijken wat er nodig is”, vervolgt hij. “Het werkt niet als je als adviseur of directeur gaat zeggen: nou ik heb het geanalyseerd en we gaan het zo doen. Het gaat om een collectief proces.” Een proces waar soms meer voor nodig is dan één keer kijken en meteen zoeken naar oplossingen. “Als schoolleider moet je er tijd voor vrij maken. Alleen als je samen goed kijkt, komt datgene naar boven wat gaat helpen. En dan kan het een beetje of soms veel pijn gaan doen, want je moet kijken naar oorzaken.”
Kijken naar oorzaken
Als de inspectie bijvoorbeeld constateert dat er niet planmatig wordt gewerkt, heeft het geen zin als een team zomaar aan de slag gaat om beter te plannen. “In werkelijkheid kan er iets anders achter zitten”, legt Wever uit. “Dat docenten bijvoorbeeld afspraken niet nakomen omdat ze er niet aan toekomen. Er is te veel werk of ze besteden er meer tijd aan dan ingecalculeerd. Dan kun je wel heel goed gaan plannen, maar het werk wordt er niet minder van. Dus dat betekent dat je dieper moet gaan zoeken: waarom kost dit mij zo veel tijd en zijn we het erover eens dat we dat zo doen, of moet dat anders? Moeten we alles wel doen? De oplossing ligt in het beantwoorden van dat soort vragen.”
Driehoek
Om tot duurzame ontwikkeling te komen is het vervolgens nodig om zowel aandacht te besteden aan kwaliteitszorg en leiderschap als aan human resource management (hrm). Voor Leren Verbeteren deed Wever samen met adviseur Arie Olthof praktijkonderzoek en hij bundelde zijn ervaringen en theorie in een brochure. “In de verbetertrajecten zag ik dat deze driehoek enorm effect heeft op elkaar”, zegt hij. “Een voorbeeld: stel dat je als schoolleider na allerlei metingen constateert dat er iets mis is en vervolgens besluit je met het team wat anders moet. Vanuit kwaliteitszorg is het heel goed dat je meetinstrumenten gebruikt en vanuit leiderschap heb je duidelijk een volgende stap genomen, maar hrm ontbreekt. Je moet dan ook aandacht besteden aan wat dat betekent voor het persoonlijk functioneren en het collectief voor het stellen van haalbare doelen. Als je dat niet doordenkt en uitwerkt is de kans groot dat je op je team vooruit loopt en de verbinding kwijtraakt.”
Echt aan de slag
Ook na zo veel jaar blijft het helpen bij de ontwikkeling van een school voor Wever een boeiende uitdaging. “Op scholen met een aangepast arrangement moeten mensen echt aan de slag en soms lastige keuzes maken. Ik houd ervan om structuur aan te brengen, kennis uit te wisselen en samen te kijken naar waarom we de dingen doen die we doen. Ik word altijd enthousiast als ik samen met mensen op zoek mag gaan naar de juiste oplossing, zowel in school als bij Leren Verbeteren zelf.”
De brochure Duurzame kwaliteitsverbetering is hier te downloaden.
Tekst: Daniella van ’t Erve
