In september organiseerde Allard Bloem samen met Leren verbeteren een kwaliteitsanalyse in 1 dag op het Thomas a Kempis College in Zwolle. Aanleiding waren aanhoudende zorgen over de kwaliteit van het onderwijs. In een dag werd een ‘scherpe foto’ gemaakt van de situatie. Die zette heel wat in gang: “Er is nu heel sterk het gevoel dat we dit met elkaar, voor elkaar kunnen krijgen.”
Allard Bloem werkt sinds juni 2022 op het Thomas a Kempis als interimdirecteur. De school heeft al langer problemen met de onderwijskwaliteit. Die werden onder meer veroorzaakt doordat een nieuw onderwijsconcept werd ingevoerd in coronatijd. Ook waren zowel leerlingen als medewerkers ontevreden met de lessen op school.
“Ik had te weinig aanknopingspunten om verbeteringen in gang te kunnen zetten”, begint Bloem. “Daarom wilde ik zo snel mogelijk grip krijgen op hoe de school stuurt op kwaliteit, zodat ik in ieder geval zou weten waarover ik met de schoolleiding in gesprek moest gaan en wat we als eerste moesten aanpakken.”
Gesprekken
De kwaliteitsanalyse in 1 dag bood Bloem een mooi instrument. “De kern van die dag in september was het formuleren van een antwoord op de vraag hoe de school stuurt op kwaliteit. Zowel als het gaat om de harde kant, de rendementen, als om de zachtere kant, dus hoe je op die cijfers onderwijskundig stuurt als team.”
De dag was opgebouwd als een soort inspectiedag of visitatie. Twee adviseurs van Leren verbeteren, Wim Bos en Harry van Goor, voerden eerst een gesprek met Bloem over de reden voor de analyse en over de informatie hij al in bezit had. Die informatie was van tevoren opgevraagd door de adviseurs. Daarna werden gesprekken gevoerd met een aantal geledingen in de school, waaronder teamleiders, de kwaliteitszorgmedewerker, leerlingen en medewerkers. “In die gesprekken werd getoetst wat er op de klas- en werkvloer merkbaar is van sturing op onderwijskwaliteit, zowel inhoudelijk als procesmatig.”
Richting
Aan het einde van de dag kreeg Bloem al een terugkoppeling van de adviseurs van Leren verbeteren. “Dat gesprek gaf heel veel aanknopingspunten en richting. Ik zag de lange lijnen in de school helderder en wist beter waar ik mijn aandacht op zou moeten richten. Omdat ik nog maar een paar weken op school was, was ik nog volop aan het zoeken naar mijn plek en mijn rol. Het was ontzettend behulpzaam dat twee ervaren onderwijsadviseurs mij met deze methodiek op het goede spoor hebben gezet. Daardoor begreep ik sneller hoe ik in mijn indirecte rol als schoolleider direct van invloed kan zijn op de kwaliteitsstructuur en de rendementen.”
Twee vellen
De kwaliteitsanalyse in 1 dag leverde Bloem nóg wat op: “De terugkoppeling werd op twee vellen van een flipover opgeschreven. Op de eerste stonden de bevindingen en op de tweede de aanbevelingen. Die heb ik weer gebruikt in gesprekken met het team, omdat ze een goed totaalbeeld gaven van hoe wij omgingen met kwaliteit. Het was een mooie basis voor een open en eerlijk gesprek over de verbeterpunten in de school.”
De terugkoppeling betekende ook veel voor Bloems eigen rol én die van de teamleiders: “Het team blijkt een grote behoefte te hebben aan een schoolleider die stuurt op onderwijskwaliteit. De terugkoppeling leverde nieuwe inzichten op over de interactie tussen de schoolleiding en de teams. Een van de dingen die we hebben veranderd, is dat de teamleiders meer de rol van onderwijskundig leider op zich nemen, in plaats van manusje van alles. Zodat ook zij meer kunnen sturen op kwaliteit. Om dat te kunnen realiseren hebben we een leerlingcoördinator aangesteld die een deel van het werk van de teamleiders overneemt.”
In de data
Na de Kwaliteitsanalyse in 1 dag heeft Bloem zich samen met zijn collega’s in de school verder verdiept in de beschikbare data over onderwijskwaliteit: “We hebben de data op het niveau van de school geïnterpreteerd en gewogen. Dat was ook een van de aanbevelingen: we hadden de data op orde, maar concludeerden en interpreteerden te weinig. Daardoor werd ‘de foto’ niet scherp en hadden we onvoldoende door wat er echt aan de hand was.”
In november heeft de school ook gekeken wat de inzichten van de eendaagse analyse betekenen op teamniveau. “De teams hebben allemaal een plan gemaakt waarin ze beschrijven wat de tegenvallende onderwijsopbrengsten en leerlingontevredenheid betekenen voor hun eigen team, in relatie tot de doelen die ze hebben geformuleerd. Ze hebben zich verdiept in wat de leerling ons vertelt over ons onderwijs. Eerder voelden de teams zich vleugellam, maar ze weten nu beter wat een goede les is en welke schoolregels we hanteren. We merken dat de docenten dit heel prettig vinden. Iedereen realiseert zich dat we het nu lastig hebben, maar er is heel sterk het gevoel dat we dit met elkaar voor elkaar kunnen krijgen. Dat geloof was voor de kwaliteitsanalyse helemaal weg.”
Snelle actie
Adviseurs Bos en Van Goor hadden twee slotaanbevelingen voor de school, waarvan de eerste was dat er snel moest worden gehandeld omdat de problemen urgent waren. “Dat kon ook,” vertelt Bloem, “omdat we de interventies die we pleegden goed konden onderbouwen. Daardoor konden ze direct rekenen op draagvlak in het team.”
De tweede aanbeveling hield verband met de veranderingen die waren doorgevoerd in de onderwijsaanpak, zoals kortere lestijden. Bloem: “Het was niet duidelijk welke effecten die hadden op leerlingniveau. We hebben daarom een ontwikkeltraject ‘(s)ken jezelf’ opgezet, waarmee collega’s kunnen kijken welk effect hun gedrag voor de klas heeft op de rol van de leerling en de invloed die leerlingen hebben op het onderwijs.”
Kwaliteitscultuur
De Kwaliteitsanalyse in 1 dag geeft schoolleiders een goed beeld van wat je wel en niet weet, vindt ook Leren verbeteren-adviseur Wim Bos: “Maar wat nog belangrijker is: je krijgt zicht op wat je doet met de dingen die je weet. Want misschien heb je wel een structuur, maar dat wil nog niet zeggen dat er ook naar gehandeld wordt, dat er een kwaliteitscultuur is. Is het verhaal van alle betrokkenen consistent? Heeft iedereen hetzelfde beeld? Kennen zij elkaars beelden? Voelen zij zich verantwoordelijk voor de resultaten? En mag iedereen in de school wat vinden van de onderwijskwaliteit? Die vragen krijgen met de scan een duidelijk antwoord.”
Bos vindt het fijn om te zien dat de resultaten van de scan op het Thomas a Kempis actief gebruikt worden. “Zo zijn de resultaten van de scan voor deze school echt van waarde. In één dag kun je een hoop doen, als je het maar goed voorbereidt!”
Terug tot de kern
“En dat allemaal door die simpele twee vellen papier die op mijn kamer hingen”, blikt Bloem terug. “Het is echt een kunst om een ingewikkelde organisatie zo terug te brengen tot de kern. En om duidelijk terug te geven wat er moet gebeuren. Zonder de analyse van Leren verbeteren waren we nog lang niet geweest waar we vandaag in gezamenlijkheid staan. De foto die van de kwaliteit is genomen zorgde meteen voor een gezamenlijke taal.”
Bloem gunt een eendaagse analyse aan alle nieuw samengestelde managementteams op scholen: “Je hebt doorgaans wel even tijd nodig om goed te zien hoe in een school op kwaliteit wordt gestuurd. En niet alleen op een school waar de onderwijskwaliteit onder druk staat. Deze twee adviseurs gaven ons dat complete beeld in één dag. Hoe mooi is dat?”