Digitalisering gaat steeds sneller en is volledig verweven in onze informatiesamenleving. Leerlingen en medewerkers hebben hier elke dag mee te maken en ook in het nieuws is steeds meer aandacht voor digitale ontwikkelingen en bijvoorbeeld mediawijsheid.
Digitale geletterdheid is een van de vier leergebieden van de basisvaardigheden. Dit leergebied krijgt een plekje in de kerndoelen en er komen wettelijke kaders voor digitale geletterdheid in het onderwijs. De ontwikkeling van de kerndoelen is nog volop gaande (sinds december 2022).
Op dit moment is er nog geen definitie van wat digitale geletterdheid precies is. Toch zijn de meeste scholen er al mee bezig. Waar streef je als school dan naar? Hoe formuleer je een onderwijskundige visie op digitale geletterdheid en hoe besteed je hier aandacht aan in de school? Wat zijn de valkuilen en de kansen?
Te gast in de studio zijn Lyanca van de Groep, curriculumontwikkelaar bij SLO, en Eugenie Zwanenburg-Dumoulin, afdelingsleider vwo klas 3 t/m 6 op het Hofstad Lyceum in Den Haag. Daarnaast vertelt Remco Pijpers, strategisch adviseur digitale geletterdheid bij Kennisnet, over digitalisering en ethiek. Verder spreken we drie bestuursleden van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) over hun perspectief op digitale geletterdheid in het onderwijs.
Wat is digitale geletterdheid?
- Met de ontwikkeling van eigen kerndoelen werd digitale geletterdheid in 2022 voor het eerst als leergebied meegenomen in het landelijk curriculum voor het po en de onderbouw van het vo. Digitale geletterdheid zie je op verschillende manieren al terug in het onderwijs, van de inzet van digitale tools tot aan lessen mediawijsheid.
- SLO gaat uit van vier domeinen bij digitale geletterdheid:
- ICT-basisvaardigheden: kennis en vaardigheden die nodig zijn om met digitale technologie om te gaan;
- mediawijsheid: kennis en vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met digitale media;
- computational thinking: denkvaardigheden en strategieën die helpen bij het (her)formuleren van complexe problemen zodat een computer kan bijdragen aan het oplossen ervan;
- digitale informatievaardigheden: het (onderzoeks-)proces om systematisch, effectief en efficiënt digitale informatie te zoeken, vinden en delen.
- Tijdens de coronapandemie en de lockdown zijn veel scholen versneld aan de slag gegaan met de ontwikkeling van digitale vaardigheden in het onderwijs, zo blijkt uit onderzoek van Kennisnet en SLO. Dit gaat met name om ICT-basisvaardigheden en niet om digitale informatievaardigheden of mediawijsheid. Onbewust en/of bewust vindt er dus al veel plaats rondom digitale geletterdheid, maar er is niet altijd scherp zicht op het totaal aan domeinen binnen het vakgebied. Scholen moeten nu ook aan de slag met een aanbod op de andere domeinen.
Digitale geletterdheid in relatie tot onderwijskundige visie
- Twee zaken worden vaak verward: de inzet van digitale tools en applicaties in het onderwijs, en de inhoud van wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van digitale geletterdheid. Digitale geletterdheid richt zich in eerste instantie op wat leerlingen moeten kennen en kunnen en de vaardigheden die zij nodig hebben om goed te kunnen omgaan met alle digitale mogelijkheden in onze samenleving.
- Als je het met elkaar hebt over de inzet van digitale middelen, dan is het goed om na te gaan op welke manier deze aansluiten bij de onderwijskundige visie van de school. Het gaat dan om de vraag hoe je digitale technologie inzet in het onderwijs. Het ‘Vier in balans-model’ van Kennisnet geeft een denkkader om te bepalen of je de juiste keuzes maakt. Er wordt gesproken van balans als alle randvoorwaarden voor ICT in het onderwijs in evenwicht zijn (visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen en infrastructuur).
- De inhoud van digitale geletterdheid gaat dus om de vaardigheden en kennis die leerlingen nodig hebben. Het aanbieden en ontwikkelen hiervan kan op veel manieren gebeuren: geïntegreerd in de verschillende vakken of juist als los vakgebied. Het is belangrijk om een weloverwogen beslissing te maken die past bij de visie van de school. Ook is het belangrijk om ouders en leerlingen te betrekken bij de totstandkoming van deze visie op digitale geletterdheid.
Aan het woord in deze podcast
Lyanca van de Groep (LinkedIn)
Lyanca is curriculumontwikkelaar bij SLO. Zij is als expert betrokken bij de ontwikkeling van de kerndoelen voor digitale geletterdheid.
Eugenie Zwanenburg-Dumoulin (LinkedIn)
Eugenie is afdelingsleider vwo klas 3 t/m 6 op het Hofstad Lyceum in Den Haag. Zij houdt zich al jaren bezig met digitale geletterdheid en is betrokken bij curriculumontwikkeling.
Remco Pijpers (LinkedIn)
Remco is strategisch adviseur digitale geletterdheid en ethiek & digitalisering bij Kennisnet. Daarnaast is hij lid van de Kerngroep Netwerk Mediawijsheid. Hij houdt zich bezig met hoe leerlingen digitaal geletterd worden en hoe je digitalisering op school vanuit waarden kunt vormgeven.
Bestuursleden LAKS: Fien Gaillard (LinkedIn), Rafke Hagenaars (LinkedIn) en Coen de Leeuwe (LinkedIn)
Fien, Rafke en Coen zijn bestuursleden van het Landelijke Aktie Komitee Scholieren (LAKS). Het is de taak van het LAKS-bestuur om op te komen voor de belangen van alle scholieren in het voortgezet onderwijs. Fien, Rafke en Coen richten zich dit jaar dan ook onder meer op welke plek digitale geletterdheid in het onderwijs moet hebben.
Verder lezen en luisteren
- SLO heeft verschillende publicaties over digitale geletterdheid:
- Informatie over de actualisatie van de kerndoelen en de opdracht die SLO heeft gekregen om concrete en actuele kerndoelen te ontwikkelen voor Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid.
- In het traject over de basisvaardigheden is ook informatie over digitale geletterdheid meegenomen.
- Totdat de kerndoelen geactualiseerd zijn, geven de inhoudslijnen zicht op de inhoud van digitale geletterdheid in het VO.
- Voor het ontwikkelen van een visie op digitale geletterdheid is het visiespel van het PO heel geschikt. Helaas is deze nog niet voor het voorgezet onderwijs ontwikkeld, maar het visiespel PO geeft al mooie inzichten voor het VO.
- In de startnotitie digitale geletterdheid is uitgewerkt hoe het leergebied tot stand is gekomen en waar de actualisatie op focust.
- Het ‘Vier in balans-model’ van Kennisnet geeft houvast bij het maken van keuzes voor het inzetten van digitale tools of applicaties in het onderwijs
Colofon
Redactie: Anouk Hendriks
Presentatie: Ron Benjamins
Techniek: Ludo de Boo
Abonneren
Om niks te missen kunt u zich abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen: