Scholen in het primair en voortgezet onderwijs zijn vanaf augustus 2022 verplicht hun wettelijke burgerschapsopdracht in te vullen. De Inspectie van het Onderwijs toetst scholen hier actief op. Deze opdracht hadden scholen al vanaf 2006 en in 2021 werd deze herzien.
Het is voor scholen echter niet altijd duidelijk hoe ze hun burgerschapsonderwijs zo kunnen inrichten dat ze aan de opdracht voldoen terwijl het onderwijs óók aansluit bij hun eigen visie en ambities. Daarnaast is burgerschap bij uitstek een thema dat dilemma’s met zich meebrengt op het moment dat de resultaten gemonitord moeten worden. Wat is goed burgerschapsonderwijs precies en hoe richt je dit in op school? En met welke vragen en dilemma’s kampen scholen?
Te gast in de studio zijn Annet van de Wouw, afdelingsleider bij het Minkema College in Woerden, en Luuk Kampman, curriculumontwikkelaar bij Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). Daarnaast vertelt Paul Simons, docent maatschappijleer en coördinator burgerschap op het Minkema College, over visieontwikkeling over burgerschap en wat hierbij belangrijk is.
Wat is (het belang van) burgerschapsonderwijs?
- In 2021 werd de wettelijke opdracht uit 2006 om actief burgerschap en sociale cohesie te bevorderen, aangescherpt. In de aanscherping staat aangegeven dat er meer samenhang en doelgerichtheid zichtbaar moet worden in het burgerschapsonderwijs.
- Veel facetten van ons onderwijs hebben te maken met burgerschap. Het is belangrijk dat leerlingen meer actief burgerschap ontplooien en in de voorbereiding op hun toekomst voortdurend in aanraking komen met burgerschap. Daarbij staat een aantal thema’s centraal:
- kennis over de democratische rechtsstaat (leerlingen weten hoe het werkt);
- sociaal-maatschappelijke competenties (wat doe je als je het ergens niet mee eens bent en hoe laat je je stem gelden);
- een positief-kritische oriëntatie op basiswaarden (vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit);
- de school als bouwplaats, met een democratische schoolcultuur waarin leerlingen zich veilig en gestimuleerd voelen om te oefenen met actief burgerschap.
Hoe ontwikkel je als school (een visie op) burgerschapsonderwijs?
- Bij het ontwikkelen van een visie op burgerschapsonderwijs kunnen onderstaande stappen helpen:
- Stap 1: stilstaan bij de schoolbrede visie op onderwijs: wat is het doel van ons onderwijs?
- Stap 2: een visie op burgerschapsonderwijs ontwikkelen die past binnen dit doel. Als school sta je stil bij vragen als ‘waarom geven we burgerschapsvorming’ en ‘wat houdt het in’.
- Stap 3: op basis van de visie en door middel van gesprekken en eventueel trainingen het burgerschapsonderwijs vormgeven.
- Bij het ontwikkelen van een visie op burgerschap en bij het inrichten van het burgerschapsonderwijs op school kun je ook starten bij activiteiten die al aanwezig zijn in verschillende leerjaren en vakken. Ga vervolgens met elkaar in gesprek over de volgende vragen:
- Wat is de samenhang tussen deze activiteiten?
- Waar dragen deze activiteiten aan bij?
- Hoe verhouden deze activiteiten zich tot de kernwaarden van de school en de visie op burgerschap?
- Wees trots op wat je al hebt binnen de school. Breng daar samenhang in aan en doe dit vanuit je eigen kernwaarden en visie.
- Ga binnen de school vooral met elkaar in gesprek en stel elkaar vragen.
- Betrek leerlingen bij het vormgeven van burgerschapsonderwijs.
Aan het woord in deze podcast
Annet van de Wouw (LinkedIn)
Annet is afdelingsleider bij het Minkema College in Woerden. Daar is zij aanspreekpunt voor collega’s die zich bezighouden met het thema burgerschap.
Luuk Kampman (LinkedIn)
Luuk is curriculumontwikkelaar bij Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) met de portefeuille burgerschap. Ook is hij betrokken bij de actualisatie van kerndoelen en eindtermen van examenvakken voor het vak burgerschap.
Paul Simons (LinkedIn)
Paul is docent maatschappijleer op het Minkema College in Woerden. Hij heeft een coördinerende rol bij het burgerschapsonderwijs op de school.
Verder lezen en luisteren
- De podcast van de Inspectie van het Onderwijs waar Ron Benjamins in deze podcast een klein stukje uit citeert, is hier te beluisteren. In deze aflevering gaan Anne Bert Dijkstra en Laurens de Croes van de inspectie in gesprek over burgerschap met basisschooldocent Rozerin Top en Rob Aarts, directeur in het voortgezet onderwijs.
- Annet van de Wouw vertelt over een aantal bijzondere projecten rondom burgerschap op haar school. Luister hier naar haar verhaal:
- Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) verzamelt informatie rondom burgerschap in het vakportaal Burgerschap. Hier staat informatie over onderwijsdoelen voor burgerschap, de nieuwe wettelijke eisen en het toezicht daarop, tips hoe je als school je visie kunt bepalen en hoe je je onderwijsaanbod daarop af kunt stemmen. Publicaties, websites, onderzoeken, nieuws en aankondigingen zijn op deze website snel en makkelijk toegankelijk.
- De VO-raad heeft de afgelopen jaren verschillende projecten gedaan op het gebied van burgerschap. Handreikingen over burgerschap staan op de website van de VO-raad.
- Expertisepunt Burgerschap is een samenwerking tussen Stichting School & Veiligheid, het Kennispunt MBO Burgerschap, SLO en ProDemos – huis voor democratie en rechtsstaat. Het expertisepunt is een vervolg van de projecten Burgerschap op de Basisschool van School & Veiligheid in samenwerking met de PO-Raad en het project Versterking burgerschap vo van de VO-raad en het Kennispunt MBO Burgerschap.
- De Academische Werkplaats Sociale Kwaliteit doet onderzoek naar burgerschapsonderwijs en het meten hiervan op scholen.
Colofon
Redactie: Sarah van Veller & Hannah Edelbroek
Presentatie: Ron Benjamins
Techniek: Ludo de Boo
Abonneren
Om niks te missen kunt u zich abonneren op de podcasts van Leren verbeteren via een van de volgende kanalen:
