Bewustwording en praktische tips op bijeenkomst risicoscholen
Wat doe je als je denkt of weet dat de kwaliteit op jouw school onder druk staat? Met deze vraag kwamen onlangs ruim veertig mensen, van ruim twintig onderwijsinstellingen, naar Utrecht voor een Leren verbeteren-bijeenkomst voor risicoscholen. Er was een rijk en informatief programma. Eén ding kwam regelmatig terug: staar je niet blind op ‘het rode’. Of zoals workshopleider Ton Roelofs het verwoordde: “Focus niet op het rood, maar vraag je af waarom je in het groen staat. Als je daar geen antwoord op hebt, is kwaliteit toeval.”
De deelnemers zijn vanmiddag naar Utrecht getogen omdat ze allemaal om een of andere reden het gevoel hebben dat de kwaliteit van hun onderwijs risico loopt. Sommigen hebben een attendering of waarschuwing van de inspectie ontvangen, anderen hebben zelf een risico gesignaleerd.
Wat doen we eraan?
De vraag die alle deelnemers delen: wat doen we eraan? Het beste antwoord op die vraag is uiteraard voor elke school, en elke situatie, anders. Maar deze middag wordt ook duidelijk dat er veel algemene adviezen zijn waar alle scholen – ook zij die geen kwaliteitsrisico signaleren – hun voordeel mee kunnen doen.
De middag wordt plenair geopend met een presentatie van onderwijsinspecteur Anne Bergsma. Hij neemt de deelnemers nog eens mee in het resultatenmodel en staat stil bij de betekenis van waarschuwingen en attenderingen. Daarna splitsen we op voor workshops en, desgewenst, een individueel gesprek met een Leren verbeteren-adviseur. De meeste deelnemers maken hier maar wat graag gebruik van. Met de adviseur kunnen ze inzoomen op de specifieke situatie van hun eigen school, in gesprek gaan over manieren om verbetering te realiseren en onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor gesubsidieerde ondersteuning door Leren verbeteren.
Eigenaarschap
In de twee workshops die op het programma staan, draait het vooral om de praktijk. Ton Roelofs verzorgt een van de workshops. Hij is directeur onderwijs van het Penta College, een organisatie met zeven scholen en 5.000 leerlingen. Hij gaat met de groep in gesprek over kwaliteit, monitoring en eigenaarschap. Je moet weten waar je staat, de monitoring moet op orde zijn, maar ook als je een goed systeem hebt, kun je zwak worden, vertelt hij. “Het gaat ook over eigenaarschap. Kwaliteit is niet iets van de directeur, maar wordt elke dag bepaald tussen de leraar en de leerling. Doet de leraar de goede dingen, en doet hij die goed? De leraar neemt dagelijks beslissingen die de kwaliteit bepalen. Waarom hij de beslissingen neemt, staat als het goed is in het schoolplan. Beschrijf daarin beknopt je doelen en zorg dat iedereen die kent. Niet alles wat er onderwijskundig toe doet, is meetbaar.”
Gesprek
Uiteraard moet de monitoring op orde zijn en moet je zicht hebben op kwaliteit. Daarbij moet je niet alleen terugkijken, maar ook zorgen dat je vooruit kunt kijken. Prognoses dus. Die data geven input voor gesprek. Roelofs werkt met een heldere jaarplanning. “Het accent ligt in de eerste fase sterk op de data, maar daarna wordt dat minder. Dan wordt het leuk. Ik heb weleens tegen een afdeling gezegd: ‘Zullen we ermee stoppen? Jullie zitten zo in het groen.’ Maar dat willen ze niet. ‘We willen graag dat je komt. We willen het graag over onderwijs hebben.’ En om heel eerlijk te zijn, het gaat ook helemaal niet over data in zo’n gesprek. Het gaat over heel andere dingen.”
Boosheid en verdriet
Tijdens de andere workshop krijgen de deelnemers tien praktische tips om uit de risicozone te komen. De workshop wordt verzorgd door Leren verbeteren-adviseur Sjors van Eijl en vwo-directeur van het Sint Janslyceum Nelleke Krijger. Zij neemt de deelnemers mee naar het inspectiebezoek twee jaar geleden, toen haar afdeling als zwak werd beoordeeld. “We waren niet goed voorbereid op het inspectiebezoek. We hadden de mensen niet gezegd wat er van hen verwacht werd. Zij vertelden daarom niet wat er allemaal goed ging en gingen helemaal los over de zwakke punten.” En ja, toen ging het mis. “Er was veel boosheid en verdriet. We hadden er echt niet op gerekend. De resultaten waren goed! Heel veel mensen konden het dan ook niet geloven. We deden het toch hartstikke goed?!”
De rode stip
“De inspectie richt zich op de rode stip”, vervolgt van Eijl. “Dat is dan ook het eerste waarover scholen met mij in gesprek gaan. Ze vragen mij om te helpen bij verbetering van die punten waarover de inspectie ontevreden is. Maar als de inspectie vier dingen benoemt, wil dat niet zeggen dat het ook die punten zijn waar je mee aan de slag moet. Je kunt je sterk richten op die rode lap, maar dat is een negatieve benadering. Het werkt veel beter als je kijkt naar wat er goed gaat in de school en als je manieren zoekt om die goede dingen uit te bouwen.”
Tropenjaren
De vwo-afdeling van het Sint Janslyceum heeft haar basisarrangement intussen weer terug. “Het waren tropenjaren”, zegt Krijger, “Voor iedereen. Niet alleen voor mij. Je moet hard knokken om eruit te komen. Het is belangrijk om dan niemand te vergeten, veel persoonlijke gesprekken te voeren en de gelederen gesloten te houden.” “Er is heel veel veerkracht nodig”, bevestigt Van Eijl. “Het doet wat met mensen. Want een docent die huilt en een docent die ontkent, het zijn allebei verschijningsvormen van dezelfde onderlaag: het bestaansniveau. Iedereen verdient dezelfde steun.”
Meer weten?
Signaleert u kwaliteitsrisico’s in uw school? Op de website van Leren verbeteren vindt u veel informatie die u verder kan helpen:
- maak gebruik van de Scan Leren verbeteren en krijg zo snel inzicht in de risico’s die uw school of afdeling loopt en de beleving hiervan bij collega’s in uw school;
- vul de Urgentiemeter in. Dat geeft u een beeld van het volgende inspectieoordeel, het urgentiebesef en de actiegerichtheid in uw school;
- lees ook de pagina’s over de zes stappen voor verbetering van leeropbrengsten en onderwijsprocessen. Daarin is niet alleen aandacht voor wat u kunt doen om de kwaliteit te verbeteren, maar vooral ook met wie en hoe.
Hebt u een waarschuwing of attendering van de inspectie ontvangen? Dan kunt u gebruikmaken van vier dagen kosteloze ondersteuning door een Leren verbeteren-expert (indien gewenst gevolgd door twee dagdelen ondersteuning op basis van cofinanciering). Neem daarvoor alstublieft contact met ons op.
Toegift: de tien tips van Sjors van Eijl en Nelleke Krijger
- Wees eerlijk naar de inspectie
- Richt je op je strategische doelen
- Introduceer reviews van lessen
- Maak een sectieplan met analyse
- Stel eisen én biedt steun aan medewerkers en leerlingen
- ‘Datateam en toetsfabriek’; blijf niet naar cijfers turen, maar stel duidelijke criteria op en focus op kwaliteit
- Beleg taken en verantwoordelijkheden duidelijk bij de juiste personen
- Maak een kwaliteitsagenda per schooljaar
- Vergader actiegericht
- Maak een verbeterplan voor meerdere jaren en pas dat per periode weer aan
