Schoolleiders hebben een belangrijke rol bij de realisatie van het taalbeleid op hun school. Dat schrijft Leren verbeteren-adviseur Geppie Bootsma in de nieuwe publicatie ‘Duurzaam en effectief taalbeleid’.
Download de publicatie over taalbeleid
Op veel scholen wordt het taalbeleid door een coördinator of een werkgroep geregeld, vertelt Geppie Bootsma, adviseur van Leren verbeteren. “Schoolleiders denken dan al snel ‘mooi, dat is goed weggezet’. Maar ik zie op de scholen waar ik kom, dat taalbeleid pas echt effectief is als de schoolleiding zich er verantwoordelijk voor voelt en het actief stimuleert.”
Expliciete aandacht
Het taalbeleid op scholen is belangrijk omdat het onderwijs tegenwoordig heel talig is, vertelt Bootsma. “Dat belemmert leerlingen die moeite met taal hebben om succesvol te zijn in bepaalde vakken. Als je de wiskundeopgaven niet kunt lezen, kun je de sommen niet maken, zo simpel is het. Veel leerlingen zijn gebaat bij expliciete aandacht van een vakdocent voor de taal van zijn of haar vak. Docenten doen dat niet allemaal uit zichzelf. Een docent geschiedenis misschien wel, want dat zijn vaak talige mensen. Maar een economie- of een natuurkundedocent is dat doorgaans veel minder. Terwijl het analyseren van een vraag bij natuurkunde en het formuleren van een antwoord voor leerlingen niet vanzelfsprekend is.”
Minder taalvaardig
Taalbeleid is belangrijk op alle scholen en voor alle leerlingen, van vmbo-basis tot aan het gymnasium, zegt Bootsma. “Op alle niveaus zijn de vakken in de loop der jaren steeds taliger geworden, net als de examens. Tegelijkertijd is de taalvaardigheid van leerlingen juist afgenomen. Die tegengestelde tendensen maken dat leerlingen vaak lager presteren bij bepaalde vakken dan op basis van hun cognitieve mogelijkheden verwacht zou mogen worden. Dat is natuurlijk zonde.”
Het taalbeleid dat een school voert, heeft kortom een grote invloed op de prestaties van leerlingen: “Er is een causaal verband tussen prestaties en het niveau van taalvaardigheid van leerlingen. Afdelingen die onder andere door lage opbrengsten een negatief oordeel van de inspectie hebben gekregen, doen er goed aan een schoolbreed taalbeleid te realiseren.”
Schoolbreed
“We weten in Nederland wel dat leerlingen steeds minder taalvaardig zijn geworden. Dat leerlingen niet meer lezen, staat in alle kranten. Maar het is lang niet in elke school bekend dat je daar iets schoolbreed aan kunt doen, dus bij alle vakken en niet alleen bij Nederlands,”, aldus Bootsma.
Het helpt daarbij als de schoolleiding bij lesobservaties ook kijkt naar hoe de docent met taal omgaat. “Veel teamleiders en afdelingsleiders weten dit niet. Het staat vaak niet in de kijkwijzers die gebruikt worden bij lesobservaties. Voeg je dat toe, dan heb je het gesprek over taal in de school. En dan kun je met een docent praten over hoe hij in zijn lessen aandacht aan taal kan besteden.”
Kijkrichting
Meer aandacht voor taal betekent niet dat er voor docenten een extra taak bijkomt, benadrukt Bootsma: “Het is een kijkrichting. Je zet een taalbril op om talig te kijken naar je vak. Veel docenten zetten leerlingen in de les aan het werk met de mededeling ‘ga maar lezen’ zonder verdere begeleiding. Maar dan gaat het niet zomaar goed. Vertel die natuurkundeleraar dus hoe hij leerlingen kan helpen om uit een vraag alvast een deel van het antwoord te destilleren.”
Tekst: Cindy Curré
