De aanpak van het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) verschilt sterk per school. Het maken van een stappenplan lijkt met name lastig voor scholen die de kwaliteitszorg niet op orde hebben, zo signaleert Leren verbeteren. Maar er zijn ook positieve geluiden, meldt adviseur Dorien Sluijter. Ze heeft meerdere tips voor scholen: ‘De professionele dialoog aangaan met docenten is echt een succesfactor.’
Dorien Sluijter adviseert momenteel vijf scholen voor Leren verbeteren. Ze ondersteunt hen ook bij het opstellen van een NPO-plan en straks bij de monitoring van de uitvoering. Sluijter ziet dat deze scholen goede stappen zetten op dit moment: “Scholen die problemen hadden met de onderwijskwaliteit, hebben al veel energie moeten steken in OP2, zicht op ontwikkeling. Daar zit immers vaak een sleutel voor het oplossen van het probleem van te lage opbrengsten in vergelijking met de landelijke norm. Zij weten daardoor al hoe zij de leerlingen intensief moeten ondersteunen en begeleiden bij het verbeteren van hun prestaties.”
Het opstellen van het NPO-plan gaat deze scholen daarom relatief makkelijk af: “De schoolleiding is al gewend om data te analyseren en die met secties te bespreken. Ze vragen secties vaak om een verbeterplan te maken voor het verbeteren van de opbrengsten voor hun vak. Ook spreken de secties vaak al individueel trajecten af met leerlingen, in overleg met de mentoren. Alles is dus al in gereedheid gebracht voor het NPO. Dat is best opvallend, vind ik. Die scholen hebben eigenlijk een voordeel.”
Kijken en bijstellen
Maar, waarschuwt Sluijter, daarmee zijn scholen er nog niet. Het traject na het maken van het NPO-plan is het belangrijkst: “Het in beeld brengen van de achterstanden is stap één. Het is belangrijk om de komende twee jaar te blijven volgen hoe leerlingen zich ontwikkelen en hoe dat in hun cijfers tot uiting komt. Je moet blijven monitoren wat de effecten zijn van je inzet. Ik stel daarom op de scholen waar ik kom, vaak voor om een kleine projectorganisatie in te richten die periodiek kijkt of de opbrengsten verbeteren en welke bijstellingen gedaan moeten worden als het gaat om de gekozen aanpak. Doe je dat niet, dan heb je mogelijk over twee jaar een probleem met de verantwoording van het NPO, zo schat ik in. Eind juni wordt duidelijk wat scholen precies moeten doen op dit punt, maar je kunt ervan uitgaan dat het ministerie zal willen weten wat je met het NPO-geld hebt gedaan, welke tussentijdse analyses je hebt uitgevoerd en of de maatregelen echt hebben geholpen.” Scholen weten dit wel, maar treffen niet altijd voorbereidingen om dit nu al goed te regelen, ziet Sluijter: “Het beste is om aan te haken bij wat je nu al doet. Laat bijvoorbeeld de monitoring uitvoeren door een kwaliteitsgroep die je al hebt.”
Keuzes maken
Sluijter heeft diverse tips voor scholen voor het opstellen van hun NPO-plan. “Laat het aansluiten op het schoolplan dat je toch al moet schrijven. Ga niet heel veel andere dingen doen, anders kom je alleen maar in de problemen. Maak uiteraard ook de verbinding met het verbeterplan als je dat hebt. De acties die je onderneemt op het gebied van OP2 (zicht op ontwikkeling) hebben gevolgen voor OP3 (didactisch en pedagogisch handelen) en zijn gemakkelijk te koppelen, want die komen zeer waarschijnlijk in beide plannen voor.”
Het is voor scholen verleidelijk om te veel onderdelen te kiezen uit de menukaart, ziet Sluijter. “Opgeteld is het al snel te veel. Je moet het wel waar kunnen maken. Het gaat immers niet alleen om het maken van een plan, maar je moet ook steeds nieuwe cijfers paraat hebben en voortdurend bijstellen. Het is belangrijk om keuzes te maken waar je je op gaat richten.”
In de klas
Ook de koppeling met OP3 is essentieel, vertelt Sluijter: “In de les moet zichtbaar zijn hoe je als docent de leerlingen begeleidt die meer ondersteuning of juist meer uitdaging nodig hebben. Alles wat in het NPO-plan staat, komt terug in de lessen die de docenten geven en in de begeleiding van de leerlingen door de mentoren. Maar het is ingewikkeld om iedere leerling op maat te bedienen, te differentiëren in de klas en didactische feedback te geven, ondanks het feit dat veel scholen al werken aan meer begeleiding op maat. Het is best een zware opgave voor docenten en mentoren, die we niet mogen onderschatten.”
Sluijter adviseert schoolleiders om met docenten in gesprek te blijven en te vragen hoe zij hen kunnen ondersteunen bij de uitvoering van hun lestaak. “Dit klinkt misschien vanzelfsprekend, maar het gebeurt soms te weinig in de drukte van alle dag. De professionele dialoog aangaan met docenten is echt een succesfactor, net als ervoor zorgen dat docenten hun nieuwe kennis en ervaring met elkaar delen, zodat leren van elkaar ontstaat. De deskundigheid van docenten kan vaak beter benut worden. Ik zie daarvoor de komende jaren best wat uitdagingen, en niet alleen voor scholen die in een verbetertraject zitten.”
Kwaliteitszorgmedewerker in stelling
Tot slot benadrukt Sluijter ook dat het essentieel is de kwaliteitszorgmedewerker nauw bij de uitvoering van het NPO-plan wordt betrokken. “Dat gebeurt lang niet op alle scholen en dat is een gemiste kans. Juist die persoon kan meehelpen bij het monitoren en signaleren hoe het met het NPO-plan in de uitvoering gaat. Lukt het? Wat is er nog nodig? Waar stellen wij bij? Breng dus je kwaliteitszorgmedewerker in stelling.”
Wilt u meer weten over het opstellen van een schoolprogramma voor het NPO? Download ‘Succesfactoren voor een effectief schoolprogramma’. Lees ook de publicatie ‘De ingrediënten voor effectieve verbeterplannen’ van onze adviseur Juliëtte Vermaas. Deze brochure beschrijft vijf concrete succesfactoren voor het maken van een verbeterplan.
